Skąd Mojżesz ujrzał Ziemię Obiecaną. Góra Nebo, Jordania

Góra Nebo to masyw górski o wysokości około 700 metrów n.p.m. uważany za miejsce, z którego Mojżesz, po czterdziestu latach wędrówki po pustyni, mógł spojrzeć przed śmiercią na Ziemię Obiecaną. Miejsce, na którym zmarł, i gdzie został pochowany. Wzmianki o niej znajdują się w księgach Starego Testamentu, w opisie wyjścia Izraelitów z niewoli egipskiej.

W dniu, w którym byłam na górze Nebo, widok na Ziemie Obiecaną – Zachodni Brzeg (zachodnią stronę doliny rzeki Jordan) – był nieco zamglony, ale północna część Morza Martwego była widoczna. Podobno przy dobrej widoczności można dostrzec Jerozolimę i Jerycho.

Jak wskazują badania archeologiczne oraz antyczne źródła pisane, już od wczesnych lat chrześcijaństwa góra Nebo była celem pielgrzymek a na jednym z wierzchołków góry, Siyagha (710 m n.p.m.) wzniesiono kaplicę poświęconą Mojżeszowi – upamiętniająca domniemane miejsce śmierci i pochówku Mojżesza. W ciągu wieków to niewielkie sanktuarium zostało do IV wieku rozbudowane do pokaźnego  kompleksu klasztornego. Według innych źródeł, pierwszy kościół został zbudowany dopiero w IV wieku, i to on był rozbudowywany – do pierwszej dekady VII wieku.

Wiadomo, że sanktuarium działało jeszcze w XIII wieku, ale już w XIV wieku na szczycie Siyagha były tylko zaniedbane, częściowo zrujnowane budynki, ostatecznie w XVI wieku miejsce to zostało opuszczone.

W 1864 roku Le Luc de Luynes jako pierwszy w czasach nowożytnych przedstawił opis ruin na górze Nebo. Siedemnaście lat później, w 1881 roku, członkowie American Palestine Exploration Society sformułowali hipotezę o identyfikacji góry Nebo jako tożsamej z miejscem opisanym w Biblii.   

W latach 1933–1938 przeprowadzono pierwsze badania archeologiczne na tym terenie, odkopano starożytny kościół, w którym odkryto bizantyjskie mozaiki (odkryto również ślady osadnictwa od epoki brązu). Ze względu na brak wówczas możliwości ich konserwacji, zasypano je ponownie ziemią. 

Dopiero  w 1963 roku Kustodia Ziemi Świętej podjęła decyzje o odnowieniu podłóg z mozaikami. Kolejne renowacje i badania trwały kilka dekad. W latach 2007–2016 nad ruinami antycznego kościoła została zbudowana świątynia zapewniająca z jednej strony ochronę odkopanych reliktów sprzed wieków, z drugiej możliwość odprawiania nabożeństw. 

Niektóre z mozaik zostały wyeksponowane na ścianach, inne pozostały na miejscach, na których je odkryto. W folderach turystycznych czy przewodnikach spotyka się opinię, że to „jedne z najbardziej imponujących mozaik na świecie”. Uwagę zwraca zwłaszcza mozaika w kaplicy-baptysterium przedstawiająca sceny myśliwskie i pasterskie. Fakt, że przedstawiono na niej zwierzęta nietypowe dla tych terenów, ma być dowodem wpływu zmian klimatycznych na bioróżnorodność.  

Obecnie na górze Nebo, a ściślej mówiąc na szczycie Siyagha, znajduje się Sanktuarium Mojżesza (zwane też Kościołem Pamięci Mojżesza) – to właśnie ta współczesna bazylika otwarta 15 października 2016 roku – z parkiem archeologicznym, niewielkim muzeum, i również niewielkim klasztorem franciszkańskim. Całym tym terenem, który jest własnością Kościoła katolickiego, opiekują się franciszkanie z Kustodii Ziemi Świętej obecni tutaj od 1932 roku. Niemniej jednak miejsce to jest czczone również przez wyznawców judaizmu i islamu. 

 

 

 

 

 

 

 

Na zewnątrz świątyni, na tarasie z widokiem na panoramę Zachodniego Brzegu, znajduje się rzeźba z brązu autorstwa florenckiego artysty Gian Paolo Fantoniego, przedstawiająca węża oplatającego stylizowany krzyż. Jest to nawiązanie do dwóch wydarzeń biblijnych: wywyższenia przez Mojżesza węża miedzianego (Lb 21,4-9) oraz wywyższenia na krzyżu Syna Człowieczego (J 3,14). Napis na cokole pomnika to fragment Ewangelii św. Jana:

„A jak Mojżesz wywyższył węża na pustyni, tak potrzeba, by wywyższono Syna Człowieczego, aby każdy, kto w Niego wierzy, miał życie wieczne.” (J3, 14-15; Biblia Tysiąclecia, Wydawnictwo Pallottinum, 1980)

„Księga miłości wśród ludzi” – to pomnik, który mijamy po wejściu na teren sanktuarium. Pomnik, który odsłonięto w roku 2000 z okazji wizyty papieskiej Jana Pawła II oficjalnie nazwany jest Monolitem Jubileuszowego Roku 2000. Jego autorem jest włoski rzeźbiarz Vincenzo Bianchi. Pomnik ma „upamiętniać wieź duchową między żydowską Torą, muzułmańskim Koranem i chrześcijańską Ewangelią.” Na monumencie wyryto łacińską frazę: „Unus Deus Pater Omnium Super Omnes" tłumaczoną jako: „Jeden Bóg, Ojciec wszystkich, ponad wszystkim”, zaczerpniętą z Listu do Efezjan, 4, 6 (dokładnie: Jeden jest Bóg i Ojciec wszystkich, który [jest i działa] ponad wszystkimi, przez wszystkich i we wszystkich. Biblia Tysiąclecia, Wydawnictwo Pallottinum, 1980).

Na innej ścianie pomnika, dla mnie będącej stylizowaną biblioteczką, wyryto nazwiska osób i instytucji, które przyczyniły się do powstania tego miejsca.