Al-Maghtas – po arabsku: al-Maġṭas, co oznacza „chrzest” lub „zanurzenie” –
stanowisko archeologiczne (UNESCO) utożsamiane z terenem aktywności Jana
Chrzciciela oraz miejscem Chrztu Chrystusa.
Bethabara – „miejsce przeprawy”, „dom brodu” – nazwa używana w niektórych wersjach
Nowego Testamentu dla miejsca wskazanego wyżej. Nazwa „Bethabara” pojawia się
również na mapie z Madaby z VI wieku (choć na zachód od rzeki Jordan); na wschodnim
brzegu zaznaczone jest jednakże miejsce, które utożsamiane z miejscem Chrztu
Chrystusa (o Mapie z Madaby pisałam we wpisie: https://emerytkawpodrozy.blogspot.com/2025/05/madaba-miasto-mozaik-jordania.html).
Betania za Jordanem (nie mylić z miejscowością Betania na Górze
Oliwnej, we wschodniej części Jerozolimy) – jednym z wyjaśnień dotyczących tej
nazwy jest, że może pochodzić od hebrajskiego słowa beth-ananiah tłumaczonego
jako „dom udręczonych/ubogich”. W angielskich wersjach Nowego Testamentu miejsce
to jest określane jako „Betania na wschodnim brzegu rzeki Jordan”,
Jakkolwiek nazywane, miejsce to, położone w
odległości około dziewięciu kilometrów na północ od Morza Martwego, o
powierzchni prawie 5,5 km² obejmuje dwa
główne obszary archeologiczne: pozostałości budowli na wzgórzu znanym jako Jabal
Mar-Elias (Wzgórze Eliasza) oraz obszar blisko rzeki Jordan z ruinami obiektów
sakralnych i pielgrzymkowych, również basenów chrzcielnych. Na całym tym terenie
znajdują się również kościoły współczesne różnych wyznań. Mniej więcej pośrodku
znajduje się strumień zwany Kharrar (a ściślej mówiąc Wadi Kharrar – dolina rzeki
Kharrar).
 |
Kościół katolicki |
We wpisie tym abstrahuję od licznych dysput
dotyczących samego miejsca, nazewnictwa czy zapisów historyczno-biblijnych. Pamiętać
też trzeba, że rzeka Jordan zmieniła bieg na przestrzeni wieków, a dokładne
miejsce, w którym Jan ochrzcił Jezusa, prawdopodobnie nigdy nie zostanie
jednoznacznie zidentyfikowane.
Odnoszę się zatem tylko do tego, co może zobaczyć/zwiedzić
przybywający tam turysta/podróżnik. Jest to teren przygraniczny i miejsce
częstych konfliktów zbrojnych. Zostało udostępnione dopiero pod koniec XX wieku,
po podpisaniu traktatu pokojowego między Izraelem a Jordanią w 1994 r. Jest to
też okres, kiedy rozpoczęto prowadzenie szeroko zakrojonych badań
archeologicznych.
Wcześniej, po wojnie sześciodniowej w 1967 roku,
kiedy oba brzegi Jordanu stały się częścią linii frontu, teren ten został
opuszczony; był wówczas silnie zaminowany.
Dlatego nie można po tym terenie poruszać się samodzielnie.
Po przybyciu odwiedzający to miejsce przesiadają się do busików operujących tylko
na tym terenie, w każdym busie jest przewodnik. Po opuszczeniu
pojazdu i spacerze z parkingu do brzegu Jordanu, cały czas towarzyszył nam żołnierz
z bronią.
Miejsce (na zdjęciu poniżej) identyfikowane jako
miejsce Chrztu Jezusa. I jedyny – podobno – basen chrzcielny na świecie wzniesiony
na planie krzyża, zasilany wodą z rzeki. Zazwyczaj poziom wody jest wyższy, w
czasie mojego pobytu przyprowadzane były jakieś prace konserwatorsko-porządkowe,
stąd obniżenie poziomu wody.
Pod drewnianymi wiatami za basenem relikty czterech
kościołów/kaplic. Jedna z nich bezpośrednio nad basenem chrzcielnym ma upamiętniać
właśnie miejsce Chrztu Chrystusa. Ich wzniesienie tak blisko siebie i basenu chrzcielnego
miało być – wg słów przewodnika – jednym z dowodów, że miejsce to było szczególnie
czczone.
Chrzcielnica odnaleziona w czasie prac archeologicznych
– dowód odbywania tutaj ceremonii chrztu.
Tuż za tarasem, na którym jest chrzcielnica, znajdują
się schody prowadzące do Jordanu (chociaż jest to podobno tylko potok wpływający
do Jordanu). Po drugiej stronie rzeki Ksar al-Jahud, zabudowania sakralne i
pielgrzymkowe położone na Zachodnim Brzegu Jordanu.

Znaleziska archeologiczne z okresu bizantyjskiego
wskazują co prawda, że pierwotnie centrum pielgrzymkowe rozwijało się wokół
czczonego miejsca na wschodnim brzegu rzeki Jordan, ale od VII wieku kult tego
miejsca koncentrowały się na zachodnim, bardziej dostępnym wtedy brzegu rzeki (ze
względu na rozprzestrzenianie się Islamu na Półwyspie Arabskim). Mimo, że w późniejszym okresie uznano jednak
lokalizację wydarzeń opisanych w Nowym Testamencie na wschodnim brzegu Jordanu,
Ksar-al-JAhud nadal traktowane jest jako miejsce święte. I o ile wokół mnie, na
brzegu wschodnim, są tylko turyści, po tej drugiej, zachodniej stronie odbywa się
jakaś ceremonia, według przewodnika ceremonia odnowienia chrztu – jej uczestnicy
zanurzają się w wodach Jordanu.
Grecki Kościół Prawosławny pod wezwaniem św. Jana
Chrzciciela został wybudowany w 2003 roku na ruinach kościoła bizantyjskiego. Wnętrze
zdobią współczesne freski i mozaiki w stylu bizantyjskim.
Obszar kojarzony z miejscem chrztu w Betanii za
Jordanem ma również inne odniesienia w biblijne. Uważa się, że niedaleko stąd Jozue, po śmierci
Mojżesza, poprowadził Izraelitów przez rzekę Jordan do Ziemi Obiecanej.
Wspominana wcześniej część stanowiska archeologicznego,
Jabal Mar-Elias/Wzgórze Eliasza, jest tradycyjnie identyfikowana jako
miejsce jego odejścia z ziemskiego padołu i wstąpienia do nieba na ognistym
rydwanie. Odkryto tam ruiny pięciu kościołów i domów pielgrzyma. Wzgórze Elisza
oglądamy tylko z okien busika (chociaż z pewnych relacji w necie wynika, że w
pewnym okresie można było tę część też zwiedzać).
Bez problemów natomiast można zwiedzić muzeum
zorganizowane w jednym ze współczesnych budynków w pobliżu kościoła św. Jana
Chrzciciela. Eksponowane są w nim głównie artefakty znalezione w czasie
wykopalisk archeologicznych.
Sporo też można się dowiedzieć oglądając wystawy w
Centrum Obsługi Turystów. Tutaj, obok informacji dotyczących Parku Archeologicznego
Chrztu (jak nazywa się cały obszar), ciekawa
wystawa fotograficzna – zdjęcia z wizyt znanych osobistości, które odwiedziły
to miejsce (między innymi trzej przedostatni papieże),