Mukattam i św. Szymon Szewc. Kair, Egipt. Cz. I

Mukattam/Muqattam, znany również jako Mukattam Mountain lub Mukattam Hills, to nazwa płaskowyżu w południowo wschodniej części Kairu a także kairskiej dzielnicy na tym płaskowyżu. Zgodnie z jedną z teorii dotyczącej etymologii tej nazwy, słowo mokattam oznaczające w języku arabskim „odcięty/odłamany” prawdopodobnie odnosi się do ukształtowania terenu – pasmo wzgórz podzielone jest na trzy części. Tego jednak teraz, gdy teren jest zabudowany, i gdy został zniekształcony w minionych wiekach w wyniku eksploracji kamienia, nie widać. W przeszłości bowiem był tutaj kamieniołom, z którego wapień używano do budowy świątyń i piramid.  

 

 

Inni twierdzą, że ta nazwa związana jest z funkcjonującą w wielu wersjach legendą św. Szymona Szewca/Garbarza (Simon the Tanner/Samaan) – w której skała odłamująca się od masywu góry, interpretowana jako „przesuniecie góry” odgrywa zasadnicza rolę.

 

Niewiele wiadomo o życiu tego świętego, który pojawia się na kartach historii w X wieku. Miał przebywać w Babilonie (Stary Kair) za czasów panowania muzułmańskiego kalifa al-Mu’izza (953–975). Papieżem koptyjskim (koptyjski patriarcha Aleksandrii) był wtedy Abraham/Abraam z Aleksandrii, który często uczestniczył w dysputach religijnych inicjowanych przez kalifa. W jednej z takich dyskusji, gdy Abraham swoimi wypowiedziami uzyskał przewagę nad innymi dyskutantami, obecny na spotkani Żyd Ibn Killis chcąc ośmieszyć papieża zacytował werset 20.17 z Ewangelii św. Mateusza [1] żądając aby, mając na względzie ten zapis, udowodnił, że można modlitwą spowodować przesunięcie się góry. Kalif poparł żądanie, grożąc, że w przypadku gdy góra – dzisiaj zwana Mukattam – nie zostanie przesunięta, życie stracą wszyscy Koptowie żyjący w mieście. Patriarcha poprosił o trzy dni czasu aby tego dokonać po czym zebrał wyznawców w Kościele Zawieszonym[2], wzywając do modłów, pokuty i postu aby wybłagać cud. W trzecim dniu Abrahamowi ukazała się Matka Boska, która powiedziała, że przeniesienie/przesunięcie wzgórza dokona się za sprawą jednookiego szewca Szymona, którego papież znajdzie na pobliskim targu. 

 

Tak się też stało. 27 listopada 979 roku, przed zgromadzonym u podnóża góry Mukattam tłumem, wśród którego był też kalif i jego wojsko, papież odprawiał mszę świętą. I kiedy na polecenie Szymona uczynił trzykrotny znak krzyża, góra się poruszyła. Nieczęsto zdarza się taki nadzwyczajny zbieg okoliczności – trzęsienie ziemi w momencie oczekiwania na cud. Pewnym upamiętnieniem tego wydarzenia jest czterdziestotrzydniowy post w kościele koptyjskim – dodatkowe trzy dni dotyczą okresu postu w czasie modlitw o cud.

 

Podobno kalif pod wpływem tego cudu przyjął chrzest, abdykował na rzecz syna i resztę życia spędzi w klasztorze. Historycy muzułmańscy jednak tego nie potwierdzają. Również Szymona Szewca nie można było już odnaleźć po tych wydarzeniach (chociaż w XX wieku odnaleziono jego grób), a historia przez kilkanaście kolejnych wieków milczy na temat tego miejsca (chociaż podobno Marco Polo wspomina o klasztorze św. Samaana).

 

Niewątpliwie jakieś klasztory/klasztory tutaj istniały skoro ich ślady zostały odkryte w czasach współczesnych, niemniej jednak nie znalazłam dokładniejszych danych, poza wzmiankami „odkryto”.  Ja „odkryłam” cztery obecnie funkcjonujące w tym miejscu kościoły.

 

Nowożytna, a raczej współczesna historia Mukattamu zaczęła się w 1969 roku, kiedy gubernator Kairu wydał dekret dotyczący przeniesienie/przeprowadzki ludzi zajmujących się zbieraniem i segregacją śmieci do dzielnicy położonej na wzgórzach na południowy wschód od kairskiej cytadeli.

 

---

[1] …Bo zaprawdę powiadam wam: Jeśli będziecie mieć wiarę jak ziarnko gorczycy, powiedzcie tej górze: „Przesuń się tam!, a przesunie się. I nic niemożliwego nie będzie dla was”.

 

[2] Kościół Zawieszony/kościół Najświętszej Marii Panny – kościół koptyjski w Kairze, jeden z najstarszych w Egipcie, którego historia zaczyna się w III wieku. Przyjmuje się , że obecna świątynia została wzniesiona za patriarchatu koptyjskiego papieża Izaaka z Aleksandrii (689-692). Jest siedzibą papieża Aleksandrii, przywódcy duchowego chrześcijan koptyjskich. 

 

Świątynie w Abu Simbel a Jezioro Nasera. Egipt. Cz. II

Ramzes II, nazywany przez historyków Wielkim, rządził Nowym Państwem około 1200 roku p.n.e. Był prawdopodobnie najdłużej panującym władcą Egiptu zasiadał bowiem na tronie 66 lat, na który wstąpił mając lat 25. Trwające trzydzieści lat prace nad budową świątyni na południowych rubieżach państwa rozpoczęto już w piątym roku jego panowania (część I postu: http://emerytkawpodrozy.blogspot.com/2023/03/swiatynie-w-abu-simbel-jezioro-nasera.html)

 

Najczęściej uważa się, że tak okazała budowla z dala od ośrodka władzy wyznaczała granicę egipskiego państwa i miała uświadamiać przybyszom z południa wielkość tegoż państwa i jego władców, faraonów. De facto była poświęcona bogom słońca Re-Horachte i Amonowi oraz opiekunowi sztuki i rzemiosła, Ptahowi. Ich rzeźby – w towarzystwie deifikowanego Ramzesa II – znajdują się w ostatniej, najmniejszej komorze na końcu sanktuarium (niestety, bardzo silne sztuczne oświetlenie tego miejsca uniemożliwiło zrobienie w miarę poprawnego zdjęcia). Co ciekawe, dwa razy w roku, 22 lutego i 22 października, promienie słońca docierają do tej ostatniej komnaty oświetlając figury bogów (z wyjątkiem Ptaha, pierwszego po lewej). Przed przeniesieniem świątyni zjawisko to można było obserwować trzy dni wcześniej, 19 lutego i 19 października – co świadczy o wielkiej dbałości w realizacji całego przedsięwzięcia.   

 

 

Najbardziej imponująca jest jednak fasada świątyni z czterema posągami siedzącego, młodego Ramzesa II. Każdy posąg ma wysokość ponad dwudziestu metrów, a długość dłoni spoczywających na kolanach jest równa przeciętnej wysokości ludzkiej postaci. Obok nóg kamiennych figur umieszczono rzeźby osób z rodziny faraona. Jedna z postaci nie ma głowy – została ona uszkodzona w wyniku trzęsienia ziemi, jeszcze w starożytności. I tak została zrekonstruowana w czasie relokacji świątyni.   

 

 

Nad wejściem, między głowami kolosów znajduje się skromny posąg boga słońca Re z głową sokoła, a jeszcze wyżej rząd pawianów oddających cześć bogu słońca. Za fasadą znajdują się 14 sal sięgających w głąb na prawie sześćdziesiąt metrów. Największa to sala hypostylowa[1] z ośmioma figurami posągów Ramzesa pod postacią Ozyrysa. 

 

Wszystkie sale, i hypostylowa, i te najmniejsze, odgałęziające się na boki od głównych sal świątyni, ozdobione są reliefami przedstawiającymi wizerunki bóstw, którym poświęcono świątynię, Ramzesa II oraz jego osiągnięcia wojenne. Najbardziej imponująca jest dekoracja ściany w sali hepostylowej przedstawiająca sceny z bitwy pod Kadesz (między wojskami egipskimi a hetyckim w piątym roku panowania Ramzesa II.p) – walki wręcz, rydwany, ucieczki jeńców. Ponad 1100 postaci!

 

 

Druga z ocalonych świątyń, świątynia królowej Netertari poświęcona jest bogini miłości i piękna Hathor. Nefertari była najważniejszą, i najbardziej ukochaną żoną Ramzesa II, posiadającą znaczną niezależność. O szacunku i uczuciu Ramzesa ma świadczyć fakt, że posągi zdobiące fasadę tej świątyni – cztery posagi Ramzesa i dwa Nefertarii, są niemal równej wysokości.

 

Sześć kolumn w sali hypostylowej tej świątyni ozdobione zostało wizerunkiem bogini Hathor. Bogini ta – bóstwo nieba, miłości, radości, opiekunka kobiet a także uosobienie Wielkiej Macierzy/Matki Ziemi, przedstawiana była początkowo pod postacią krowy, później jako kobieta z głową krowy – właśnie z charakterystycznymi krowimi uszami (mnie kojarzącymi się raczej z fryzurą z lat sześćdziesiątych XX. wieku). 

 

Po przeniesieniu świątyń na nowe miejsce otoczono betonowymi kopułami, które następnie zasypano skałami i piachem, tak aby zrekonstruować wzgórze, w którym je przed wiekami wykuto.

---

[1] Sala hypostylowa/hipostylowa to w architekturze egipskiej część świątyni usytuowana między dziedzińcem a wewnętrznymi pomieszczeniami, której strop oparty jest na kolumnach równomiernie rozmieszczonych na całej powierzchni.

 

Boczne korytarze w świątyni Ramzesa II

 

Podróż z Asuanu do Abu Simbel