Świątynie w Abu Simbel a Jezioro Nasera. Egipt. Cz. I

Jezioro Nasera na południe od Asuanu to jeden z największych sztucznych zbiorników wodnych na świecie. Długość 500 kilometrów, szerokość miejscami do 35 kilometrów, głębokość 180 metrów (te dane różnią się nieco w zależności od źródła). 83% jego powierzchni znajduje się na terenie Egiptu i tutaj nosi imię Gamala Abdel Nasera, pozostałe 17% leżące w Sudanie nazywane jest jeziorem Nubia.  

 

Kiedy w latach pięćdziesiątych XX wieku trzykrotnie powiększana Zapora Asuańska z 1902 roku nie była w stanie zaspokoić rosnących potrzeb gospodarczych kraju, rząd egipski podjął decyzję o budowie Wielkiej Tamy. Budowa trwała dziesięć lat (1960–1970), już po ukończeniu pierwszego etapu, w 1964 roku, rozpoczęto zalewanie utworzonego w wyniku tej inwestycji zbiornika. 

 

Już w chwili podjęcia decyzji o budowie tamy było oczywiste, że wszystkie starożytne zabytki na tym terenie zostaną zatopione. Abstrahując w tym momencie od wiosek i ludzi, którzy mieli być pozbawieni swoich siedzib – a szacunkowo dach nad głową straciło nawet sto dwadzieścia tysięcy Nubijczyków[1]. Jedynym nawiązaniem do tego jest rodzaj pomnika ustawionego na brzegu grobli prowadzącej na teren świątyń – wyobrażenie kolorowych fasad nubijskich domostw zalanych wodami Nilu.  

 

Egipcjanie tłumaczyli, że „trzeba zatopić przeszłość, aby ratować przyszłość". Ludzie z innych krajów byli odmiennego zdania. Rozpoczęła się ogólnoświatowa akcja ratowania bezcennych zabytków starożytności – pod auspicjami UNESCO.

 

Ekspedycje archeologiczne z różnych krajów rozpoczęły badania, co i w jaki sposób można uratować. Ostatecznie udało się przenieść dziesięć świątyń w inne miejsca, kilka mniejszych zabytków podarowano krajom, które finansowały operacje ratowania bezcennych dzieł przeszłości, a całą tę akcję można zaliczyć do największych współczesnych przedsięwzięć inżynieryjnych. 

 

 

Niewątpliwie najbardziej spektakularną częścią całego przedsięwzięcia było przeniesienie świątyń w Abu Simbel. Najbardziej spektakularną, bo nie można ich było w żaden sposób „zdemontować” i ponownie „złożyć” w innym już miejscu. Świątynie te bowiem – Ramzesa II i Nefertari – zostały wykute w skałach.

 

Z wielu projektów ocalenia tych obiektów (np. otoczenie świątyń szklaną kopułą pod wodą czy uniesienie ich za pomocą hydraulicznych podnośników) wybrano projekt szwedzkich inżynierów, polegający na pocięciu budowli na fragmenty i ich przeniesienie, kamień po kamieniu, na nowe miejsce. Od 1963 roku pracami demontażowymi i rekonstrukcją świątyń w nowym miejscu kierował profesor Kazimierz Michałowski. Ostatecznie świątynia Ramzesa II została przeniesiona ponad lustro wody, o około 65 metrów wyżej w stosunku do pierwotnego położenia. 

 

 

Sztuczne góry usypane w trakcie akcji przenoszenia świątyń

 

Ramzes II, nazywany przez historyków Wielkim, rządził Nowym Państwem około 1200 roku p.n.e. Był prawdopodobnie najdłużej panującym władcą Egiptu zasiadał bowiem 66 lat na tronie, na który wstąpił mając lat 25. 

 

Trwające trzydzieści lat prace nad budową świątyni na południowych rubieżach państwa rozpoczęto już w piątym roku jego panowania. Po śmierci Ramzesa jednak, a ścisłej mówiąc gdy minęła epoka wielkich faraonów, nikt nie opiekował się świątynią – zasypały ją piaski pustyni. Została odkryta  przypadkowo w 1813 roku przez szwajcarskiego podróżnika Johna Luisa Burkhardta. Ostatecznie świątynia została odkopana dopiero w 1909 roku.

---

[1] Nubia – historyczna kraina rozciągająca się o obrębie środkowego biegu Nilu – między Asuanem a Chartumem; większość terenu Nubii została zalana wodami Jeziora Nasera.

 

 

 

 

 

 

 

 

Widok na współczesną wioskę Abu Simbel