Biblioteka, książnica, książkownica, księgozbiór… Dzień Bibliotekarza i Bibliotek

 

Obchody Dnia Bibliotekarza i Bibliotek zostały zainicjowane przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich w 1985 roku. Ale historia tych instytucji powołanych do gromadzenia, przechowywania i udostępniania zbiorów bibliotecznych oraz prowadzenia działalności informacyjnej o zgromadzonych materiałach rozpoczęła się dużo wcześniej.

Pierwsze biblioteki były archiwami najwcześniejszych form pisma — glinianych tabliczek pisanych pismem klinowym odkrytych w Sumerze, niektóre datowane na rok 2600 p.n.e. Biblioteki prywatne lub osobiste składające się z ksiąg pisanych pojawiły się w klasycznej Grecji w V wieku p.n.e. Nic zatem dziwnego, że słowo „biblioteka” pochodzi właśnie od greckiego słowa  bibliotheke, w którym:  biblion/biblos oznacza „księgę” a theke – „składnicę/zbiór”.  

Nie są celem tego postu rozważania nad historią bibliotek, ich rodzajami czy perspektywami rozwoju ale wspomnienia bibliotek, które widziałam, a czasem i odwiedziłam w czasie podróży. O wielu z nich zresztą już wcześniej pisałam na blogu.

Jakkolwiek można byłoby przytoczyć przykłady bibliotek nawet z trzeciego tysiąclecia p.n.e., to niewątpliwie najsłynniejsze w czasie starożytnym były biblioteki w Aleksandrii – Wielka Biblioteka Aleksandryjska założona w VI wieku p.n.e. przez Ptolemeuszów oraz biblioteka Serapejon przy świątyni Serapisa (wg niektórych źródeł ta druga była rodzajem filii Biblioteki Aleksandryjskiej). Żadna z nich nie przetrwała próby czasu. W 2002 roku otwarto Nową Bibliotekę Aleksandryjską. Dane mi było ją zwiedzić:

http://emerytkawpodrozy.blogspot.com/2023/04/wielka-i-nowa-biblioteka-aleksandria.html

https://emerytkawpodrozy.blogspot.com/2023/04/rakotis-kolumna-pompejusza-i-serapeum.html

Biblioteki z czasów średniowiecznych zwiedziłam w czasie podróży po Kaukazie – w Armenii w dolinie rzeki Debet. Obydwa klasztory, w których przed wiekami funkcjonowały biblioteki, zostały wpisane na listę UNESCO.

https://emerytkawpodrozy.blogspot.com/2024/05/swiatowe-dziedzictwo-klasztory-w.html (Hachpat)

https://emerytkawpodrozy.blogspot.com/2024/05/swiatowe-dziedzictwo-klasztory-w_1.html (Sanahin)

Współcześnie biblioteki i ich funkcje stają się coraz bardziej zróżnicowane. Zyskują one rangę instytucji społeczno-kulturalnych o charakterze publicznym. Instytucja bibliotek wpisuje się w życie miast i osiedli właśnie jako ośrodki edukacyjne lokalnej społeczności.

Czasami, jak w kolumbijskim Medellín, biblioteki stają się środkiem strategii politycznej. Pięć bibliotek-parków wybudowano w dzielnicach z problemami socjalno-politycznymi, w dzielnicach slumsów, dzielnicach najbardziej niebezpiecznych. Cała strategia oparta została na przekonaniu, że lepiej inwestować w społeczne zaangażowanie, w edukację, aniżeli w bezpieczeństwo publiczne. Odwiedziłam jeden z tych obiektów:

http://emerytkawpodrozy.blogspot.com/2021/08/parque-biblioteca-espana-medellin.html

Pamiętając o idei funkcjonowania książnic, nie mogę też nie zauważać walorów estetycznych wznoszonych budowli mieszczących zbiory biblioteczne. Budowli projektowanych przez najwybitniejszych współczesnych architektów, laureatów międzynarodowych nagród, jak chociażby w przypadku Biblioteki Narodowej Kataru:

http://emerytkawpodrozy.blogspot.com/2024/05/education-city-doha-katar-czi.html

I jeszcze kilka zdjęć bibliotek, które „mijałam” w czasie moich podróży

Education City, Doha. Katar. Cz.I.

„Education City, społeczność inna niż jakiekolwiek inne miejsce w Katarze, jest domem dla filii niektórych z wiodących na świecie instytutów edukacyjnych, obiektów sportowych i rekreacyjnych, licznych instalacji artystycznych, największej biblioteki w Katarze, obiektów dziedzictwa kulturowego, instytucji kulturalnych i wielu innych.” Tak mówi o sobie Miasto Edukacji, ustami decydentów na stronie: https://educationcity.qa/about-ec

W praktyce nie spotkałam się z używaniem tłumaczenia angielskiej nazwy (pomijając w tym miejscu arabską nazwę używaną zapewne przez osoby arabskojęzyczne), zatem i ja w dalszym ciągu tego postu  używać będę nazwy angielskiej – Education City.

I jeszcze: „Education City może dać ci wszystko. Niezależnie od tego, czy jest to nowy sport, nowy język, wycieczka artystyczna, czy też coś do jedzenia, Education City oferuje nowe i ekscytujące doświadczenie przy każdej wizycie.”

Nie mogłam zatem, będąc w katarskiej stolicy, Dosze, nie pojechać do rzeczywiście unikalnego miejsca, w jakim jeszcze nie byłam.  

Education City zostało założone przez Qatar Foundation w 1997 roku. Pierwszą instytucją, która znalazła tutaj siedzibę był Virginia Commonwealth University. Oficjalne otwarcie miasta odbyło się  w 2003 roku.

Qatar Foundation – Katarska Fundacja na rzecz Edukacji, Nauki i Rozwoju Społeczności to kierowana przez państwo organizacja non-profit, założona w 1995 roku  przez ówczesnego emira Hamada bin Khalifę Al-Thani i jego drugą żonę Mozę bint Nasser Al-Missned. Inicjatywy Fundacji Katarskiej zorientowane są na edukację, naukę i badania oraz rozwój społeczności.

De facto Education City znajduje się w Al-Rayyan, mieście położonym na wschód od centrum Dohy uważanym za część obszaru metropolitalnego Dohy. Metro zapewnia bezproblemowy dojazd – do jednej z trzech stacji położonych wzdłuż obszaru tego unikalnego miasta: Education City, Katarska Biblioteka Narodowa oraz Al Shaqab odległych od centrum Dohy o 11–13 kilometrów. W Samym Education City kursują bezpłatne tramwaje (trzy linie).

W ciągu ponad dwudziestu 20 lat jakie minęły od założenia, Education City rozrosło się. Filie w Education City ma sześć uniwersytetów amerykańskich, jeden uniwersytet brytyjski i jeden francuski. Towarzyszą im kampusy będące domem studiujących.

Lista instytucji oraz przedsięwzięć edukacyjnych i badawczych, nie zapominając o infrastrukturze sportowej i rekreacyjnej, które zaznaczyły swą działalność na terenie Education City byłaby długa, ale w tym poście chcę tylko zakreślić ogólny zarys tego miejsca. 

Z najważniejszych, i obrazujących skalę całego przedsięwzięcia, wymienię:

-          Biblioteka Narodowa Kataru,

-          Mathaf: Arabskie Muzeum Sztuki Nowoczesnej,

-          Minaretein – Meczet Education City,

-          Katarskie Narodowe Centrum Kongresowe (QNCC)

-          Centrum Medyczno-Badawcze Sidra,

-          Oxygen Park,

-          Stadion Education City,

-          Al Shaqab – ośrodek jeździecki,

-          Klub Golfowy.

 

Biblioteka Narodowa Kataru

Gmach biblioteki, o powierzchni 45 tys. metrów kwadratowych został zaprojektowany przez Rema Koolhaasa  (ur. 1944) holenderskiego architekta i publicystę, profesora na Uniwersytecie Harvarda, laureata Nagrody Pritzkera w 2000 roku.

Projekt biblioteki opisywany jest jako „przypominający dwie kartki papieru, które zostały złożone po przekątnej, tworząc strukturę na kształt muszli, otaczającej wnętrze na planie otwartym.”

Prawdę powiedziawszy to ten opis jest dla mnie mało przekonywujący (jakoś moja wyobraźnia tym razem nie widzi ani kartek, ani tej „muszli”), ale nie ukrywam, że budynek robi wrażenie. Pozytywne. Przyciągał wzrok z daleka, zanim do niego podeszłam.

 

Wchodzę do środka i tutaj rzeczywiście widzę „plan otwarty”. Tego typu wnętrze biblioteki już widziałam – w Nowej Bibliotece Aleksandryjskiej w Aleksandrii (Egipt). To jak rozumiem nowa tendencja kreowania przestrzeni współczesnych bibliotek, która stanowi jedną całość – nie jest podzielona na pokoje czy boksy. Można swobodnie wędrować miedzy piętrami/poziomami, półkami, zaglądać do ksiąg, lub tyko na nie patrzyć. A jeżeli ktoś nie przyszedł tutaj w celu, któremu biblioteka służy (czyli wypożyczenia książek lub skorzystania z czytelni) może sobie obejrzeć ciekawą ekspozycję.

Została ona urządzona w kondygnacjach poniżej poziomu, na który się wchodzi, ale nie jest oddzielona stropem. Czyli stojąc na poziomie „0” patrzę z góry na gabloty eksponujące artefakty czy zabytkowe księgi oraz na ludzi je oglądające. Ale też schodzę po schodach i sama oglądam je z innej już perspektywy.

Ciekawe miejsce. 

 

 

Mathaf: Arab Museum of Modern Art/ Mathaf: Arabskie Muzeum Sztuki Nowoczesnej zostało otwarte w 2010 roku w budynku dawnej szkoły, przekształconym i dostosowanym do potrzeb muzealnych przez francuskiego architekta Jean-François Bodina (ur. 1946). Było to wówczas pierwsze w Katarze muzeum poświęcone sztuce nowoczesnej i współczesnej, dzisiaj jego zbiory uważane są za największą na świecie kolekcję nowoczesnej i współczesnej sztuki arabskiej.

Mathaf – arab. „muzeum”. I mimo, że w pełnej nazwie pojawia się słowo „muzeum”, przyjęło się jednak podawanie nazwy tego muzeum w formie jak na wstępie poprzedniego akapitu.

Kolekcja muzeum powstała na bazie zbiorów szejka Hassana bin Mohammeda Al Thani, który od lat 90. XX wieku zaczął kupować dzieła sztuki tworzone przez artystów ze świata arabskiego na przestrzeni ostatnich 200 lat. Kolekcja została przekazana Fundacji Qatar, a pieczę konserwatorską sprawuje Katarski Urząd Muzeów (Qatar Museums/QMA nadzorujący kilka katarskich muzeów, projekty archeologiczne a także rozwój muzealnictwa). 

Dwanaście galerii – wystawy stałe i tymczasowe – pozwoliło mi w jakimś stopniu poznać współczesne malarstwo tych rejonów świata, chociaż nazwisk artystów nie zapamiętałam i długo jeszcze musiałabym studiować sztukę, żeby odróżnić, które abstrakcje zostały zainspirowane arabskim alfabetem, a które arabską ornamentyką.  

Automat do zwrotu książek