Park Gródek i Park GEOsfera czyli jak zagospodarować nieczynne kamieniołomy. Jaworzno, Polska. Cz. I.

Dawno, dawno temu, w okresie triasu (od 251,9 do 201,3 milionów lat temu) obszar w południowej części Polski, na którym obecnie położone jest miasto Jaworzno, pokrywało ciepłe i płytkie morze, pod powierzchnią którego tworzyły się węglanowe skały osadowe – dolomity.

 

Dolomit – skała osadowa węglanowa składająca się głównie z minerału o tej samej nazwie.

Nazwa pochodzi od nazwiska francuskiego mineraloga Deodata Dolomieu, który w 1791 roku po raz pierwszy wyodrębnił ten minerał. Dolomit przyjmuje różne kolory – od białego, przez żółty, po brunatno-szary. Miejscami, w szczelinach skał, można znaleźć skupiska krzemienia.

Dolomit wykorzystywany jest m.in. jako materiał budowlany, dekoracyjny, surowiec dla przemysłu ceramicznego i metalurgicznego, materiał do produkcji materiałów ogniotrwałych

 

 

Zmieniały się ery, w epoce kamienia na terenie dawnego morza zakładane były osady ludzkie, a w XIII wieku zaczęła się historia pisana tego miejsca – pierwsze zapiski o Jaworznie pochodzą z 1229 roku. Wraz z rozwojem osadnictwa w tym regionie ludzie zajmowali się wydobyciem z ziemi skarbów – rud metali, węgla, a także dolomitu.  Kopalnia odkrywkowa dolomitu – kamieniołom Gródek – funkcjonowała w latach 1883–1997. Zasoby całego złoża Gródek oceniano na 23 mln. ton. Dolomit z tego kamieniołomu wykorzystywano do produkcji materiałów ogniotrwałych realizowanej głównie w działających niedaleko złoża Zakładach Dolomitowych „Szczakowa” (wcześniej Cementownia „Szczakowa”). W 1997 roku zakład został pozostawiony w stan likwidacji. Kłopoty finansowe i związane z tym nieopłacenie rachunków spowodowały odcięcie dopływu prądu i zatrzymanie pracy pomp. W ciągu kilkunastu godzin niżej położone wykopy kamieniołomu zostały zalane – włącznie z częścią sprzętu, którego personel nie zdążył usunąć (przewieźć na wyżej położony teren). 

 

Tak powstał zbiornik o głębokości osiemnastu metrów, którym zainteresowało się Centrum Naukowe „Orka” z Bielska Białej tworząc nad nim bazę nurkową. Oficjalna nazwa zbiornika to „Orka”, najczęściej jednak jest nazywany „Koparkami” jako, że wśród zalanego sprzętu znajdowały się dwie duże koparki. Dzisiaj to dodatkowa atrakcja dla nurków, korzystających z całorocznej baza Via Sport Diving Marina „Koparki”.

 

 

 

Rekultywacja całego terenu – nazywanego potocznie "Malediwami" – jego przekształcenie w kompleks rekreacyjno-sportowy, nastąpiła (etapami) w latach 2010–2015. 

Wokół zbiornika powstał rozległy park – Park „Gródek” – o wyjątkowych walorach krajobrazowych i przyrodniczych: urwiste ściany kamieniołomu, arboretum, staw „Wydra”, łąki, murawy, tereny podmokłe, drzewa, krzewy. Całe „łąki” kwitnącej właśnie tarniny. 

 

 

Ścieżki widokowe prowadzą wokół zbiornika „Orka” i stawu „Wydra”, brzegiem lub szczytem urwiska (w większości zabezpieczone). Makieta płetwonurka i pomnik wydry podpowiadają „co jest co”. Ścieżka dydaktyczna „Model układu słonecznego” poprowadzona północno-wschodnią skarpą pozwala na oderwanie się od ziemi i poszybowanie ku niebu (jeżeli ktoś ma ochotę na studiowanie niezbyt wyraźnego pisma na tablicach edukacyjnych). 

 

 

A jeżeli komuś jeszcze mało kamieniołomów, może ścieżką przyrodniczo-dydaktyczną, a potem już zwykłą drogą, pospacerować (około 3 kilometry) do Uroczyska Sadowa Góra, gdzie kolejne wyrobisko zostało przekształcone w Ośrodek Edukacji Ekologiczno-Geologicznej GEOsfera w Jaworznie. O nim w kolejnym wpisie: 

http://emerytkawpodrozy.blogspot.com/2023/05/park-grodek-i-park-geosfera-czyli-jak_7.html 

Więcej zdjęć: https://photos.app.goo.gl/qMqktTJZfZVNz8HB7