Nowy Sad – gdzie prawa miejskie kupiono. Serbia. Cz. II.

Poprzedni post (https://emerytkawpodrozy.blogspot.com/2023/11/nowy-sad-gdzie-prawa-miejskie-kupiono.html)  nie wyczerpał tematu „co można zobaczyć i czego można się dowiedzieć w Nowym Sadzie”. W tym wpisie rodzaj fotorelacji z ulic miasta – bez wnikania w jego szczegółowy plan. 

 

Na początku wypada wymienić dwie instytucje, które (głównie, chociaż nie jedynie) przyczyniły się do rozsławienia Nowego Sadu jako Serbskie Ateny. To Macierz Serbska i Serbski Teatr Narodowy. Teraz tylko „wymienić” bo poświęcony im będzie oddzielny post.

 

 

Dom  na rogu ulicy Grčkoskolskiej i Pašica  zwany jest Kamienicą pod ikoną, ze względu na malowidło na jej narożniku. To dom Marii Trandafil (1816–1883), filantropki. Jej i jej męża fundusze pomogły w odbudowie miasta po bombardowaniach w 1848/49 roku. Większość swojego majątku przeznaczyła Maria w testamencie na cele charytatywne, w tym na stypendia dla dzieci z biednych rodzin.

 

 

Niemal naprzeciwko „Kamienicy pod ikoną” znajduje się budynek Platoneum, fundacja biskupa Platona Atanackovicia, obecnie siedziba Serbskiej Akademii Nauk i Sztuki (Oddział w Nowym Sadzie).

 

 

TRG Republike to dawny targ rybny. Z czasem przekształcił się w klasyczny targ produktów rolnych, ryb, mięsa. Teraz sprzedawane są tutaj głównie wyroby rzemieślnicze o charakterze suwenirów (chociaż dzisiaj to chyba nie dzień targowy, bo jakoś tego handlu nie widzę).

 

 

Pośrodku TRG Republike stoi pomnik króla Piotr I Karadziordzievicia (1844–1921), ostatniego króla Serbii (1903–1918), pierwszego władcy Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców od 1918, nazywanego Królem I Wybawicielem (przeprowadził reformy konstytucji, systemu edukacji, rolnictwa, wojska).

 

 

Ulica Dunavska, łącząca ulice Zmaj Jovina z Dunajem to jedna z najstarszych ulic w Nowym Sadzie i jedna z najstarszych ulic o ruchu pieszym – teraz ulica sklepów z pamiątkami, kawiarń, ale i galerii artystycznych. 

 

 

W narożnym budynku przy ulicy Dunavskiej 1 mieści się Biblioteka Miejska, kontynuująca tradycje Czytelni Serbskiej.  Budynek został wzniesiony pod koniec XVIII lub na początku XIX wieku a pierwsza o nim wzmianka w źródłach historycznych pojawia się w 1853 roku, w związku z przeprowadzonym wtedy remontem. W 1870 roku w budynku tym Jovan Subotić (1817–1886), prawnik, polityk i pisarz, założył drukarnię i w latach 1870–1872 wydawał (był również redaktorem) polityczną gazetę „Narod”. Po 1870 roku budynek kupił drukarz, księgarz i wydawca Arsa Pajević z żoną Anką i przekazał go Gminie Cerkiewnej (nie później niż w 1885 roku). Ten właśnie rok – 1885 – podawany jest jako początkowy rok funkcjonowania w tym budynku Czytelni Serbskiej założonej w 1845 roku. W 1958 roku Czytelnię przejęła Biblioteka Miejska (utworzona właśnie z kilku innych instytucji o podobnej działalności).  

Celowe wydaje się wspomnieć w tym miejscu, że Czytelnia Serbska była nie tylko jednym z centrów życia kulturalnego, nie tylko ośrodkiem „przebudzenia świadomości narodowej”, ale też przyczyniła się do założenia innych instytucji kulturalnych, że wspomnieć wymieniony już Serbski Teatr Narodowy. I niewątpliwie jej działalność nie pozostała bez wpływu na nazwanie Nowego Sadu Serbskimi Atenami.

 

 

Na rogu ulic Zmaj Jovina i Dunavskiej, naprzeciwko Biblioteki Miejskiej, znajduje się najstarszy dom w Nowym Sadzie – Dom pod Białym Lwem, z 1720 roku. Jako jeden z nielicznych budynków przetrwał bombardowania 1849 roku – do niedawna można było zobaczyć kulę tkwiącą w murze, teraz już pokrytą tynkiem. Z zachowanych dokumentów wynika, że pierwszym właścicielem tego domu był Stojan Maslak, znany wówczas producent mydła. Jako pierwszy właściciel parterowego domu w Nowym Sadzie, nadał temu domowi nazwę, która przetrwała do dzisiaj, chociaż nie wiadomo dlaczego właśnie taką. Na uwagę zasługuje kamienna brama wychodząca na ulicę Zmaj Jovina. 

 

Muzeum Wojwodiny (również przy ulicy Dunavskiej) zostało założone w 1847 roku pod auspicjami Macierzy Serbskiej. Po reorganizacjach, łączeniach z innymi muzeami, zmianach nazwy i siedziby, przy stałym powiększaniu zbiorów, w 1974 roku Muzeum Wojwodiny przeniosło się do gmachu z 1896 roku według projektu budapeszteńskiego architekta Gyuli Wagnera, wzniesionego jako budynek sądu.

 

Park Dunawski – jeden z najpiękniejszych parków w Nowym Sadzie:  jeziorka, alejki, altanki, fontanny i pomniki. Ja zwróciłam uwagę na monument serbskiego pisarza, dramaturga i artysty malarza, Georgije’a „Đura” Jakšića (1832 – 1878). Pomnik autorstwa Jovana Soldatocića postawiono w 1982 roku.

 

 

 

Nowy Sad był i jest miastem wieloetnicznym i, co z tym często związane, wielowyznaniowym. Dlatego obok wymienionych w poprzednim poście świątyń (katolicki kościół Najświętszej Marii Panny, prawosławny sobór św. Jerzego, cerkiew św. Mikołaja), wypada wspomnieć jeszcze o kilku przybytkach innych wyznań.

Nieco poza centrum (Jevrejska ulica) znajduje się jedna z czterech istniejących w Serbii synagog. Właściwie to cały kompleks zbudowany dla gminy i szkoły żydowskiej w latach 1906–1909 w stylu Art Nouveau przez budapeszteńskiego architekta Lipota Baumhorna. Dzisiaj w budynku szkoły mieści się szkoła baletowa, synagoga pełni rolę sali koncertowej. Jej boczne elewacje poddawane są właśnie remontowi. 

W centrum miasta (na północ do teatru) znajdują się Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny (Uspenska crkva/Dormition), zbudowana w latach 1765–1774. Wnętrza kościoła, z ikonostasem  będącym jednym z najlepszych przykładów sztuki baroku w Serbii,  nie zobaczę. Jest co prawda dzień powszedni, ale też święto (nie udaje mi się dociec jakie) i kościół wypełniają tłumy. Nie będę przeszkadzać.  

 

  

Słoweński Kościół Ewangelicki Wyznania Augsburskiego w Serbii (słowacki: Slovenská evanjelická augsburského vyznania cirkev v Srbsku, w skrócie SEAVC) to kościół luterański w Serbii.

 

 

 

Kościół Chrześcijański Reformowany (Reformatska Hrišćanskva Crkva). Gmina kościelna Kościoła Chrześcijańskiego Reformowanego w Nowym Sadzie została założona w 1808 roku, a pierwszymi wyznawcami byli Węgrzy, głównie z Erdelj. Obecnie w Nowym Sadzie znajdują się dwie świątynie Wspólnoty Chrześcijan Reformowanych – na zdjęciu świątynia z 1865 roku zbudowana na miejscu poprzedniej zburzonej w 1849 roku (ulica Šafarikova, w pobliżu synagogi).

 

Pałac Banovina – modernistyczny kompleks (1935–1949) będący siedzibą zarówno rządu jak i Zgromadzenia Wojwodiny. Projekt Dradiše’a Brašovana (1887–1965).  Ze względu na swój kształt nazywany jest Białym Krążownikiem.