Między historią a geologią. Þingvellir, Islandia

Po raz pierwszy w historii o nieznanej wyspie na krańcu znanego im świata, utożsamianej obecnie z Islandią (niekiedy z Szetlandami), wspomina grecki żeglarz  z Massalii (Marsylia) w IV wieku p.n.e. Nazywa ją Thule.

Osiem-dziesięć wieków później odległa  wyspa doskonale „nadaje się” na pustelnię – tak ją traktują iryjscy mnisi. Przebywają jednak na wyspie tylko okresowo nie zakładając stałych osad [1]. Również Hrafna-Flóki Vilgerðarsson, nordycki Wiking, który przybył na wyspę w połowie IX wieku nie uznał tej ziemi za szczególnie gościnną, nazywając ja „ziemią lodu” –  Ísland.

 

Dopiero w 874 roku pochodzący z Norwegii Ingólfur Arnarson – Pierwszy Osadnik – osiedla się na południowym wybrzeżu Islandii, co jest uznawane za początek osadnictwa. W 930 roku Islandię zamieszkuje już około dwadzieścia pięć tysięcy osób. Powody ich przybycia były różne – ucieczka przed tyranią panującego w Norwegii około 900 roku Haralda I Pięknowłosego, zatargi z prawem, poszukiwane przygód czy wreszcie sytuacja ekonomiczna – przeludnienie i głód ziemi.

 

Osadnicy umacniali się na zajętych przez siebie obszarach a mając w pamięci okoliczności, które wielu z nich wygoniły z kraju, postanowili, że nie oddadzą władzy w rodzącej się społeczności w ręce jednego człowieka. I tak w 930 roku, dla omówienia spraw dotyczących wszystkich, doszło do pierwszego zgromadzenia mieszkańców – do pierwszej sesji parlamentarnej.

 

Islandzkie zgromadzenie ogólne – Althing (isl. Alþingi) – uznawane jest za najstarszą instytucję parlamentarną na świecie funkcjonującą do dziś. Althing zbierał się co roku na dwa tygodnie na równinie w południowo zachodniej części wyspy (w odległości 47 kilometrów od Reykjaviku), otoczonej ułożonymi amfiteatralnie wzgórzami.  Jej nazwa to Þingvellir (Thingvellir) – Równina Zgromadzenia/Równina Sejmowa (isl. þing – „parlament, thing”, vellir – „równina”). W zgromadzeniu mógł uczestniczyć każdy wolny mieszkaniec wyspy, a naczelnicy rodów obradowali na odrębnych sesjach.  

 

Ponieważ niektóre sprawy wymagały jednak pewnych decyzji centralnych powołano instytucję „głosiciela prawa”. Wszystkie ważne decyzje ogłaszane były u stóp skały – miejsce to oznaczone jest teraz flagą Islandii. W tym właśnie miejscu ogłoszono, w 1000 roku, przyjęcie chrześcijaństwa,  tutaj 17 czerwca 1944 roku, ogłoszono niepodległość Republiki Islandii.

 

Ostatnie posiedzenie zgromadzenia na równinie Þingvellir odbyło się w 1799 roku – w 1800 roku decyzją duńskiego króla islandzki Althing został rozwiązany. Przywrócono go czterdzieści cztery lata później, ale obradował już w Reykjaviku. W latach 1880–1881 zbudowano, z ciosów diabazu (magmowa skała wulkaniczna) siedzibę parlamentu – Alþingishúsið, według projektu duńskiego architekta Ferdinanda Meldahla w stylu klasycystycznym.

 

 

Równina Þingvellir to  nie tylko miejsce ważne ze względów historycznych, to również piękne krajobrazy oraz obszar bardzo ciekawy pod względem geologicznym. Wyspa została uformowana  około 16–20 milionów lat temu w wyniku wylewających się na powierzchnię strumieni lawy w miejscu, gdzie stykają się płyty tektoniczne euroazjatycka i północnoamerykańska. Granica tych płyt przebiega właśnie przez równinę Þingvellir. Oprócz zatem znaczącej aktywności sejsmicznej i wulkanicznej, utworzony przez kolejne warstwy lawy płaskowyż podlega powolnemu procesowi rozrywania przez siły skierowane w przeciwnych kierunkach – ku wschodowi i zachodowi. 

 

Charakterystyczną cechą krajobrazu są więc liczne pękniecie i szczeliny, mniejsze i większe. Wzdłuż  największej rozpadliny/wąwozu, o nazwie Almannagjá („przepaść każdego człowieka”), na zboczach której obradował Althing, prowadzi teraz ścieżka turystyczna parku narodowego utworzonego w 1928 roku, wpisanego na listę UNESCO w 2004 roku.

---

[1] Chociaż według niektórych źródeł mnisi zostali wyparci przez normandzkich Wikingów