Narodowe Centrum Sztuki, Rzemiosła i Projektowania. Mindelo. São Vicente, Wyspy Zielonego Przylądka

Każdy odwiedzający São Vicento, spacerując po Mindelo, drugim pod względem liczby mieszkańców mieście Wysp Zielonego Przylądka,  wcześniej czy później zahaczy o Praça Nova. I najpierw przyciągnie jego wzrok kolorowa fasada wyglądająca zza parterowego kolonialnego budynku zajmującego północną pierzeję placu. Dzisiaj to jeden zespół: Centro Nacional de Arte, Artesanato e Design – CNAD  (Narodowe Centrum Sztuki, Rzemiosła i Wzornictwa).

 

Budyneczek kolonialny jest „bardzo historyczny”.  Jego dzieje zaczynają się w 1890 roku, kiedy to zamieszkał w nim jego inwestor, senator August Vera Cruz, filantrop aktywnie działający na rzecz lokalnej ludności. U schyłku życia przekazał swoją rezydencję szkole  (Liceu Nacional), która funkcjonowała w latach 1917–1920. Budynek okazał się jednak za mały na potrzeby szkoły, przeniesiono ją wiec do większej posiadłości a dom senatora Vera Cruz stał się siedzibą elitarnego klubu – Clube Recreativo/Gremio (1938–1939 i 1946–1974). Dla gości klubu przygotowywała posiłki matka Cesárii Evory. 

 

W czasie II wojny światowej dom wykorzystywany był przez wojsko (a ściślej mówiąc służył jako więzienie). W roku 1950 we wschodnim skrzydle znalazło siedzibę Rádio Barlavento, które w 1974 roku (w przeddzień uzyskania niepodległości) zostało przejęte przez rozgłośnię Radio Voz de Sao Vicente (Głos São Vicente) (1974–1981).

To właśnie tutaj, w Rádio Barlavento, powstały pierwsze nagrania pieśni Cesárii Evory.

Po przeprowadzce radia w inne miejsce, w 1983 roku, przeznaczono budynek na cele muzealne. Powstało CNE – Narodowe Centrum Rzemiosła, które było pierwszą instytucją kulturalną utworzoną w Republice Zielonego Przylądka po uzyskaniu przez nią niepodległości 5 lipca 1975 roku. 

W pierwszym okresie działalności celem  CNA było poszukiwanie, dokumentowanie metod i tworzenie kolekcji tradycyjnych wytworów rzemiosła z Wysp Zielonego Przylądka. W kolejnych latach muzeum stało się platformą działania artystów i rzemieślników, którzy tworzą bazując na technikach rzemieślniczych stosowanych od lat przez lokalnych społeczności.

 

Obecnie instytucja ta działa pod szyldem Centro Nacional de Arte, Artesanato e Design – CNAD  (Narodowe Centrum Sztuki, Rzemiosła i Wzornictwa). 

 

 

W latach 2018–2022 dom senatora Augusta Vera Cruz przeszedł gruntowną renowację, podobnie jak stara kamienica za wąskim patio, która została przeznaczona również na cele muzealne. To jej fasada, a właściwie jej zewnętrzna warstwa, swego rodzaju ażur, widoczna jest z daleka – tworzą ją kolorowe elementy o kształcie koła, wyglądające jak… pokrywy beczek.

I rzeczywiście są to pomalowane na nowo stare pokrywy beczek.

Dlaczego akurat pokrywy?

Bo Wyspy Zielonego Przylądka to archipelag i większość produktów przybywa na wyspy w kontenerach i beczkach – od ropy i ryżu po drobnicę, którą swoim rodzinom przysyłają Kabowerdeńczycy mieszkający w innych krajach, na innych kontynentach. A tych żyjących poza wyspami jest więcej (szacunkowo 700 tysięcy do nawet miliona) niż żyjących na wyspach (około pół miliona). Dlatego ten budynek, z tak zaaranżowanym wyglądem zewnętrznym, jest symbolem emigracji.

Poszczególne elementy tej konstrukcji, czyli pokrywy, nie są zainstalowane na stałe, ale mogą być otwierane/uchylane niczym żaluzje, regulując dopływ światła zewnętrznego i powietrza.

 

 

Ta barwna konstrukcja kryje jeszcze jedną tajemnicę.

Rozmieszczenie kolorów nie jest przypadkowe – ich układ skrywa partyturę muzyczną. Każdy element, każdy kolor to nuta. Ta koncepcja wniknęła z przeświadczenia, że „jeżeli beczki są przedmiotem, który łączy diasporę Wysp Zielonego Przylądka z wyspami, na których żyją ich rodziny, to muzyka jest tym co łączy Wyspy ze światem.”

Autorem projektu, którego realizację ukończono w 2022 roku,  jest pracownia Ramos Castellano Arquitectos z Mindelo. Muzyczna „aranżacja” elementów fasady to efekt zaproszenia do udziału w projekcie kompozytora i multiinstrumentalisty Vasco Martinsa.

 

 

Największą część kolekcji CNAD stanowią tkaniny/gobeliny tkane w tradycyjny sposób stosowany na wyspach od XVI wieku. Tematyka nawiązuje do zająć mieszkańców i krajobrazów – ocean, ryby, ptaki, łodzie, targi rybne,

 

Wszystkie prezentowane prace skomponowane są z pionowych pasów, tkanych  równocześnie (niekiedy jednak zszywanych). Dla mnie to cecha charakterystyczna tkactwa kabowerdyjskiego – w żadnym innym kraju nie spotkałam się z taką technika tkania. Nawet te najbardziej współczesne dzieła powstały również przy wykorzystaniu tej techniki.  

 

Jedną z sal poświęcono scenom z obchodów święta św. Jana – sceny nawiązujące do tych ceremonii wykonano z kory, gliny czy kamienia. 

 

 

Sale na piętrze budynku przysłoniętego kolorową konstrukcją, przeznaczone są na wystawy czasowe. Aktualnie prezentowana jest wystawa artysty Alexa Silvy, którego nazwisko nic mi nie mówi. Niczego na jego temat, i jego twórczości, też się nie dowiem, gdyż informacja i podpisy są tylko w języku portugalskim (podobnie jak w większości sal – tylko w pierwszej sali z tkaninami zamieszczono informacje w języku angielskim), a tym nie władam.