Gdzie spoczywają nordyccy królowie. Gamla Uppsala, Szwecja

Gamla Uppsala znaczy „Stara Uppsala”. Wyraz „Uppsala” tłumaczono „wysokie miejsce zamieszkania” a określenie to odnosiło się do siedziby władców szwedzkich z półlegendarnej dynastii Ynglingów. Gamla Uppsala była największą miejscowością Upplandu – historycznej krainie we wschodniej Szwecji (nie wnikając z szczegóły geograficzne był to teren na północ od Sztokholmu).

Na korzenie w dynastii Ynglingów powołują się władcy Szwecji i Norwegii w okresie od V do XI wieku. Historię dynastii opisał w Sadze o Ynglingach Snorii Sturluson (1179–1241), islandzki historyk, poeta i polityk.

Wiek wcześniej, w 1070 roku, niemiecki kronikarz i geograf Adam z Bremy (ur. ok. 1050–zm. po 1081) opisuje Gamlę Uppsalę jako centrum kultu pogańskiego. W ogromnej jak na owe czasy świątyni miały się znajdować drewniane posągi nordyckich bogów Odyna, Thora i Frejra. Sagi nordyckie wspominają ją jako miejsce, w którym składano ofiary z ludzi.

W okolicy Gamla Uppsala doliczono się ponad tysiąca zabytków archeologicznych – nie licząc tych zniszczonych przez wieki w wyniku uprawy roli. Wiele z nich świadczy o tym, że obszar ten był zasiedlony już w epoce brązu, chociaż większość odkrytych cmentarzysk pochodzi z epoki żelaza oraz z czasów późniejszych – czasów wikingów (VIII –XI w.).

Dominujące nad Gamlą Uppsala trzy duże kurhany zwane Kopcami Królewskimi pochodzą z okresu od końca V do połowy VI wieku.

Według wierzeń ludowych spoczywają w nich wymienieni wyżej nordyccy bogowie: Odyn, Thor i Frejr. W czasach nowożytnych rozpowszechnił się pogląd, w dużej mierze oparty na lekturze Sagi o Ynglingach, że w kopcach znajdują się szczątki trzech królów z dynastii Ynglingów: Auna, Adilsa i Egila. Jakkolwiek było, traktowane były jako najstarsze symbole narodowe Szwecji. Dlatego twierdzenia niektórych uczonych, że kopce są formacjami naturalnymi, dały asumpt do podjęcia regularnych badań archeologicznych w 1846 roku (kopiec wschodni). Kolejne badania przeprowadzone zostały w 1874 roku (kopiec zachodni) oraz w 1925 (kopiec centralny). Okazało się, że kopce rzeczywiście skrywały szczątki ludzkie – niektóre spalone, inne nie, resztki ogniska pogrzebowego, zwęglone pozostałości ofiar grobowych. Znaleziono również liczne artefakty – broń, odzież, biżuterię, elementy mogące być fragmentami trumny. Niektóre znaleziska mówią o utrzymywaniu przez ówczesnych ludzi kontaktów z mieszkańcami Bliskiego Wschodu. Ich jakość i wysoki poziom artystyczny wskazują na wysoki status społeczny pochowanych tu ludzi – książąt lub królów.

Obecnie oficjalne nazwy Kopców Królewskich związane są z ich położeniem: Kopiec Zachodni (11 metrów wysokości), Kopiec Centralny (8 metrów wysokości oraz Kopiec Wschodni (7 metrów). Średnice – 55 do 70 metrów.

Na wchód od nich znajduje się jeszcze jeden, nieco spłaszczony kopiec. To Kopiec Tingów. Zbadany dopiero w latach 1989–1990.

Ting/Thing – zgromadzenie wolnych mężczyzn (w niektórych społecznościach wolnych mieszkańców); pierwowzór parlamentu. Również określenie miejsca, gdzie odbywały się obrady.

Od tego słowa pochodzą, w krajach skandynawskich, współczesne nazwy parlamentów, np.

norweski Storting czy islandzki Althing

Zobacz też: https://emerytkawpodrozy.blogspot.com/2022/06/miedzy-historia-geologia-ingvellir.html

W 829 roku rozpoczęła się chrystianizacja Szwecji, jednakże według pewnych źródeł, pod koniec XI wieku nastąpiło, głównie w tym regionie, w miejscu dawnego kultu bogów nordyckich, ożywienie kultury pogańskiej. Zatem Gamla Uppsala stała się strategicznym miejscem dla młodego kościoła chrześcijańskiego i dlatego pierwszą świątynię katolicką, wzniesiono tuż obok Kopców Królewskich, prawdopodobnie na miejscu wspominanego w sagach przybytku bogów nordyckich.

W tej też świątyni spoczęły szczątki zamordowanego w okolicy króla Eryka IX (lata panowania: 1156–1160), czczonego później jako święty kościoła katolickiego (patron Szwecji). W 1164 roku Gamla Uppsala stała się siedzibą arcybiskupa (wcześniej Szwecja podlegała duńskiej archidiecezji w Lund), a istniejący, drewniany kościół stał się katedrą.

Tymczasem, kilka kilometrów na południe, rozwijało się Östra Aros, znane dzisiaj jako Uppsala, stając się w ostatnich trzech dekadach XIII wieku głównym ośrodkiem władzy regionu. Kiedy zatem a katedra w Gamla Uppsala spłonęła, arcybiskupstwo i relikwie św. Eryka zostały przeniesione do katedry w Uppsali.

Kościół jednak odbudowano. Obecny kształt, po wielokrotnych przebudowach (najstarsze fragmenty pochodzą z XII wieku), uzyskał kościół (już jako kościół parafialny) w XV wieku. Zachowały się fragmenty fresków pochodzące z tego okresu.

W kościele znajduje się grób astronoma, fizyka i matematyka Andersa Celsiusa (1701–1744) oraz jego dziadka Magnusa Celsjusza (1621–1679). Płyta grobowa w podłodze jest jednak przykryta chodnikiem, tylko tabliczka zawieszona na ławce obok, wskazuje to miejsce.

Dopełnieniem zwiedzania jest wizyta w niedużym muzeum (w pobliżu Kopca Ting) historycznym, Ekspozycje muzealne zorientowane są głównie na historię Gamla Uppsali z czasów, kiedy była głównym ośrodkiem religijnym i kulturalnym w Szwecji. Budynek muzeum otwartego w 2000 roku zaprojektował architekt Carl Nyrén (1917–2011).

A jeżeli jeszcze mamy czas, siły i ochotę możemy przejść się zaczynającą się za Kopcem Zachodnim Ścieżką Linneusza (jedna z ośmiu w okolicy Uppsali), być może dróżkami, którymi trzysta lat temu chadzał ten wybitny przyrodnik i lekarz wzbogacając swoją wiedzę botaniczną.

I obejrzeć sobie okolicę z punktu widokowego na tej ścieżce – a jako, że punkt to niezbyt wysoki, to i widok zbyt rozległy nie jest. Dodatkowo przysłonięty drzewami, ale to wcale nie znaczy, że nie warto – wręcz przeciwnie.

Karol Linneusz (1707–1778), szwedzki przyrodnik i lekarz, profesor Uniwersytetu w Uppsali, pierwszy prezes (i współzałożyciel) Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk, zaszczycony tytułem szlacheckim oraz funkcją lekarza dworu królewskiego.