Banja Luka to nie banjaluka. Banja Luka, Bośnia i Hercegowina. Część III

O placu Krajina, Kastelu, ciepłych źródłach i początkach Banja Luki mowa w postach:

https://emerytkawpodrozy.blogspot.com/2023/09/banja-luka-to-nie-banjaluka-banja-luka.html

https://emerytkawpodrozy.blogspot.com/2023/09/banja-luka-to-nie-banjaluka-banja-luka_9.html

 

Z placu Krajina ku północy biegnie niedługa (250 metrów) ale główna ulica handlowa Banja Luki – ulica Gospodska. Jej oficjalna nazwa to ulica Veselina Masleše, na cześć bośniackiego serbskiego pisarza i partyzanta Veselina Maslešy (1906–1943). Nazwa „ulica panów” (gosp – pan; po przybyciu Austro-Węgrów – Herren Gasse) pojawiła się w 1878 roku za sprawą jednego z kupców, właściciela magazynu usytuowanego na jej początku, który chcąc zachęcić potencjalnych nabywców do wejścia do jego właśnie sklepu, wywiesił na nim szyld z nazwą „Gospodska ulica”.   

 

To jedna z niewielu ulic w centrum miasta, która uniknęła zniszczeń w czasie trzęsienia ziemi w 1969 roku. Zachowała się jej zabudowa z końca XIX wieku z neorenesansowymi fasadami, niestety ich podziwianie jest utrudnione ze względu na wątpliwej urody „ozdobę” rozwieszoną ponad ulicą.  

 

Uwagę zwraca budynek dawnego hotelu Balkan, teraz restauracja Citadela – miejsce spotkań intelektualistów bośniackich Serbów.

 

Ulicą Gospodską dochodzę do głównego placu miasta (chociaż nie udaje mi się zidentyfikować jego nazwy) przylegającego do Parku Bana Svietislava Milosavljević[1]. To właśnie za jego kadencji (1929–1934) powstały okazałe budynki zajmujące południową i północną pierzeję placu. 

 

Jeden z nich to ratusz, drugi to centrum kulturalne (Banski Dvor), z niewielką wystawą obrazów lokalnych artystów.

 

„Okrąglak” w północno-wschodnim narożniku placu to niegdysiejszy Bank Hipoteczny, od 2008 roku Pałac Prezydencki – siedziba prezydenta Republiki Serbskiej[2]. Uwagę zwracają monumentalne, brązowe  postacie rolników Krajiny „strzegące” wejścia do budynku.

 

 

Centralne miejsce placu zajmuje Sobór Chrystusa Zbawiciela, konsekrowany w 2009 roku. Przypomina stojący w tym miejscu przedwojenny sobór prawosławny Świętej Trójcy (katedrę Serbskiego Kościoła Prawosławnego), zbudowany w latach 1925–1939 i zniszczony w czasie II wojny światowej. Po wojnie nie pozwolono na jej odbudowę w tym centralnym punkcie miasta.  Dopiero w latach 90. XX wieku było możliwe podjęcie budowy świątyni, która jednak została wstrzymana z powodu wojny i braku funduszy. Prace wznowiono w 2000 roku. Odbudowana świątynia otrzymała wezwanie Chrystusa Zbawiciela, jako że Sobór Świętej Trójcy został po wojnie wzniesiony w innej części miasta. Ocalałe fragmenty detali świątyni zburzonej w czasie wojny można oglądać na niewielkich ekspozycjach na placu.

 

 

Wspomniane w tych ostatnich wpisach miejsca to nie jedyne, przed którymi warto się zatrzymać (jeżeli nie można wejść), żeby wymienić chociażby Muzeum Sztuki Współczesnej zorganizowane w budynku dawnego dworca kolejowego, Palace Hotel, teatr wybudowany również w czasach bana  Milosavljevića, budynek archiwum pamiętający czasy Austro-Węgier, budynek Zgromadzenia Narodowego czy stanowiące jeden kompleks: teatr dziecięcy, biblioteka i Muzeum Republiki Serbskiej. 

 

Spacerując ulicami miasta, odpoczywając w parkach, myślę, że dobrze, że zdecydowałam się jechać z Belgradu do Sarajewa nieco okrężną drogą. Dzięki temu mogłam poznać miasto, którego nazwa – w kontekście potocznego użycia – zawsze mnie frapowała. 

Taka Banja Luka!

 

---

[1] Svetislav Milosavljević (1882–1960) – ban banoviny Vrbasu w latach 1929–1934; banowina vrbaska – jednostka  podziału terytorialnego Królestwa Jugosławii w latach 1929–1941.

[2] Republika Serbska to część Bośni i Hercegowiny (drugą jest Federacja Boni i Hercegowiny) – w odróżnieniu od Republiki Serbii – państwa potocznie nazywanego Serbią, ze stolicą w Belgradzie.