Zenon z Kition. Larnaka, Cypr

Zwrot o toczącym się kole fortuny znali już starożytni, jego istnienie poświadczył Cyceron (106 p.n.e.–43 p.n.e.), ale jego autorem jest podobno Zenon z Kition (335–263 p.n.e.). O Zenonie, który był jednym z najsławniejszych filozofów w Atenach słyszymy ucząc się/czytając o stoikach, on to bowiem był twórcą szkoły stoickiej. Gdzie są Ateny wiemy, a gdzież jest, raczej był, ten Kition?

 

Kition (łac. Citium) to miasto-królestwo na południu Cypru, w miejscu gdzie obecnie rozciąga się miasto Larnaka. 

 

Początki starożytnego Kitionu sięgają XIII wieku p.n.e. Założyli je osadnicy greccy. Powodem osiedlenia się była eksploatacja rud miedzi, przetwórstwo i eksport miedzi – w XIII wieku Cypr był ważnym eksporterem tego surowca do państw hetyckich Azji Mniejszej. Ta pierwsza osada, obejmująca również dwie świątynie oddzielone od siebie Świętym Gajem nie przetrwała długo, chociaż nieznane są powody jej opuszczenia i zniszczenia.

 

Została odbudowana przez Mykeńczyków a wydobyte przez archeologów artefakty, odsłonięte elementy architektoniczne, wskazują na istotne zmiany kulturowe w okresie  1200–1000 p.n.e. Pojawiły się nowe budowle, na miejscu pierwszej świątyni powstał duży kompleks sakralny, umocnienia miejskie zastąpiono murem cyklopowym, a na obszarze między świątynią a murem powstała huta miedzi i brązu.  Około 1000 roku ta część miasta została opuszczona, jakkolwiek pewne badania i znaleziska świadczą, że powstawały nowe skupiska mieszkalne na innych obszarach.

 

W okresie od XI do IV wieku p.n.e. miasto, jak i cały Cypr było kolonią Fenicjan. Ci przekształcili Kition w bazę morską a na ruinach greckiego sanktuarium postawiono świątynię poświęcona fenickiej bogini Astarte – bogini miłości, płodności i wojny, którą zresztą Grecy utożsamiali z Afrodytą.

 

Trzęsienia ziemi nawiedziły Kition w latach 76 i 77 naszej ery ale wszystko wskazuje, że funkcjonowało ono jeszcze w czasach rzymskich (istnieje zapis mówiący o tym, że za czasów Septymiusza Sewera został wysłany z Rzymu do Kition zarządca finansowy). Dużo silniejsze (aniżeli te z I wieku) trzęsienia ziemi w latach 322 i 342 położyły kres miastu (zniszczyły również Salaminę i Pafos).

Systematyczne badania archeologiczne prowadzone były dopiero w XX wieku (w różnych okresach prowadziły je ekipy archeologów brytyjskich, szwedzkich i francuskich), jakkolwiek znaczna część szczątków dawnego Kition jest dokładnie ukryta pod zabudową kolejnych stuleci. 

 

Z rezultatami tych badań można zapoznać się na dwóch stanowiskach archeologicznych oraz w Muzeum Archeologicznym w Larnace (Larnaca District Archaeological Museum). Rzeźby, fragmenty architektury i artefakty znajdują się również w wielu muzeach świata. 

 

 

W czasie mojego pobytu w Larnace zarówno muzeum jak i usytuowane tuż za nim stanowisko Kition-Bamboula było zamknięte, zatem pozostałości fenickiej stoczni mogłam oglądnąć tylko zza ogrodzenia (na szczęście z niedużej odległości). 

 

 

 

Pół kilometra dalej na północ znajduje się rozległe stanowisko Kition Kathari  (czasem nazywane Kition Area II). Odsłonięto tutaj duże fragmenty muru cyklopowego, dwie świątynie, pozostałości zakładu przetwarzania miedzi. Te pomieszczenia/hale były połączone bezpośrednio ze świątynią poświęconą Afrodycie, bogini miłości, piękna, urodzaju (i kilku innych przymiotów) ale też metalurgii.

 

Tablice edukacyjne przybliżają historie obiektów, których ruiny oglądam. Szkice tych obiektów pomagają wyobraźni przenieść się do czasów, w których między świątyniami przechadzał się Zenon, zanim opuścił Cypr i udał się do Aten.

 

 

Również drzewa granatów (granat właściwy, granatowiec właściwy), którym poświęcono obszerny opis na kolejnej tablicy edukacyjne, nie znajdują się tutaj, na terenie wykopalisk, bez powodu. Zostały zasadzone przez zarządzających, ale już od czasów antycznych drzewa te, w rejonie Morza Śródziemnego, były kojarzone z płodnością i dobrostanem. Owoc granatu jest jednym z atrybutów Afrodyty (również Hery i Demeter) – zgodnie z legendą, pierwszego granatowca na Cyprze posadziła właśnie Afrodyta. Znane są dzieła sztuki z okresu antycznego, które świadczą o szczególnym statusie tej rośliny, np. figurki kobiet pielgrzymujących do sanktuariów niosąc w rękach owoc granatu, czy biżuteria inspirowana tym owocem.