Nie tylko słońce i plaże – Klasztor 40 Świetych Męczenników z Sebasty. Saranda (Albania)

300 słonecznych dni w roku, lazurowe wody Morza Jońskiego, liczne plaże, bliskość gór oraz ciągle rozwijająca się infrastruktura turystyczna czynią z Sarandy (Albania) doskonałą miejscowość wypoczynkową. I rzeczywiście, jest to największy (40 tysięcy stałych mieszkańców) oraz jeden z najchętniej i najliczniej odwiedzanych kurortów Riwiery Albańskiej. Ja jednak nie dla plaż i słońca tutaj przyjechałam, tylko dlatego, że stąd najłatwiej dostać się do Butrintu, największego kompleksu antycznych pozostałości poza Grecją i Włochami. Ale i w samym mieście sporo można zobaczyć.

[…]

Od strony wschodniej górują nad miastem dwa wzgórza. Na jednym z nich wznosi się średniowieczna twierdza Lekurës zbudowana na planie kwadratu o boku 50 metrów. Zachowała się część murów oraz dwie wieże, teraz znajduje się tutaj restauracja. Nie, nie będzie ona celem mojej wizyty. Zdecydowanie bardziej interesuje mnie to, co było i co pozostało na drugim wzgórzu. A pozostały ruiny ortodoksyjnego klasztoru 40 Świętych Męczenników z Sebasty, którego początki sięgają VI wieku, a od którego pochodzi dzisiejsza nazwa miasta. Wezwanie kościoła to w języku greckim Agii Saranda, w języku włoskim: Santi Quaranta. Wyraz saranda oznacza liczbę czterdzieści.

Święci, których wezwanie otrzymał kościół, byli kapadockimi chrześcijanami i żołnierzami legionu rzymskiego. Mimo ogłoszonych już edyktów dotyczących wolności wyznania w Cesarstwie Rzymskim próbowano ich zmusić do złożenia ofiary pogańskim bogom. Żołnierze nie wyparli się swojej wiary, w wyniku czego skazano ich na działanie lodowatej wody (lub mrozu – według innej wersji). Zamarzli na śmierć 9 marca 320 roku w Sebaście w ówczesnej Armenii. Są świętymi Kościołów katolickiego, koptyjskiego, ormiańskiego i prawosławnego. W Polsce wspomnienie 40 Świętych Męczenników z Sebasty obchodzone jest 10 marca i temu przypisuje się ustanowienie w tym dniu Dnia Mężczyzn[1]. 

 

To, że na wzgórzu pozostały ruiny, w tym przypadku nie jest winą procesu ateizacji kraju. Kościół i klasztor zostały zbombardowane w czasie II wojny światowej, przy czym już wtedy proces destrukcji był dosyć zaawansowany. W jednym z przewodników czytam, że aby zwiedzić pozostałości, trzeba mieć pozwolenie z ratusza (!). Nie bardzo chce mi się w to wierzyć. Kogokolwiek jednak pytam, czy klasztor jest dostępny do zwiedzania, czy w ogóle jest otwarty, każdy zaprzecza – to są tylko ruiny, otoczone płotem, nic nie zobaczysz. Ratusza szukać nie będę, godziny pracy zapewne dawno minęły, kolejnego dnia nie będę traciła, idę na własną odpowiedzialność teraz pod wieczór. Przecież to tylko trzy kilometry – a że trochę pod górkę – nie pierwszy i nie ostatni raz muszę zdobywać szczyty, żeby coś zobaczyć.

Na ostatnim odcinku gubię się w gąszczu uliczek i zakamarków peryferii miasta, ale jakiś dzieciak mnie podprowadza. No proszę, brama na oścież otwarta, przed nią siedzi na trawie mężczyzna pilnujący pasących się kóz.

Mogę sobie spokojnie po ruinach pochodzić. Bez trudu rozpoznaję zarys trójnawowej bazyliki (40 × 24 metry), identyfikuję mur absydy. Krata zamyka przejście do podziemnej krypty z III wieku, ale zupełnie dobrze ją widać. Podobno zachowały się malowidła, w bardzo kiepskim stanie, tych jednak nie znajduję, ale też nie do wszystkich zachowanych pomieszczeń można wejść. Archeolodzy przypuszczają, że pierwsza świątynia powstała na miejscu pogańskiego kultu. Klasztor był rozbudowywany do XV wieku.

 

Cieszę się, że nie dałam się zniechęcić i że na wzgórze się wdrapałam – bo widoki, nie tylko na ruiny, ale na całe miasto i na zatokę, niezrównane! W zatoce zacumował gigantyczny wycieczkowiec. A pan właśnie przegania swoje stadko kóz w sobie tylko znane miejsce – najkrótsza droga wiedzie przez ruiny klasztoru!

Ci z wycieczkowca zapewne jutro będą się męczyć, zwiedzając to i owo, a potem będą odpoczywać na plażach wioski Ksamil. I ja wracając z Butrintu, wysiadłam w jej centrum i podeszłam na plażę. Na razie była wyludniona, nie zachwyciła mnie.

---

[1] Zgodnie z Kalendarzem Świat Nietypowych Kalbi.pl: Najbardziej prawdopodobnym powodem powstania Dnia Mężczyzn zdaje się zazdrość panów w stosunku do pań, które od lat z powodzeniem obchodzą swoje święto 8 marca. W Polsce święto to nie cieszy się dużą popularnością, a i sama data zdaje się nieco naciągana – prawdopodobnie ma nawiązywać do 40 męczenników z Sebasty, którzy wspominani są w kościele właśnie tego dnia. Znacznie bardziej popularna wersja tego święta - Międzynarodowy Dzień Mężczyzn – obchodzona jest bowiem w większości państw 19 listopada. Choć idea krążyła po świecie już od lat 60., pierwszym krajem, który oficjalnie wyróżnił w tej sposób płeć brzydką, był w 1999 roku Trinidad i Tabago – małe wyspiarskie państewko w Ameryce Południowej. Głównym celem obchodów jest promowanie właściwych wzorców postępowania (zwłaszcza wśród młodych chłopców), troski o męskie zdrowie, wspieranie budowania właściwych relacji między kobietami i mężczyznami oraz uczczenie mężczyzn ze szczególnymi zasługami dla społeczeństwa. Z czasem Dzień Mężczyzn otrzymał nawet oficjalne poparcie UNESCO i do dziś przyjął się mniej lub bardziej w ponad 60 państwach. Jak twierdzą organizatorzy, święto panów nie ma na celu rywalizacji z Dniem Kobiet. Istotnie, Dzień Mężczyzn często siłą rzeczy przypomina kółko wzajemnej adoracji, bo niestety właściwie nigdzie nie przyjął się zwyczaj obdarowywania panów prezentami przez kobiety.