Tikál – Gwatemala

Tikál jest jednym z największych stanowisk archeologicznych zlokalizowanym w ośrodku prekolumbijskiej cywilizacji Majów. Obecnie w departamencie Petén na terenie Republiki Gwatemali. Stanowisko archeologiczne  jest częścią Parku Narodowego Tikál, który w 1979 roku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Tikál nie jest jednak starożytną nazwą tego miejsca. Ta nazwa pojawia się w latach 40. XIX wieku, po odkryciu w dżungli tajemniczych ruin. Według jednych słowo to oznacza ruiny miasta bez konkretnego odniesienia do miejsca, inni doszukując się znaczenia w języku Majów Itzá tłumaczą je jako „miejsce głosów [duchów]” lub „miejsce języków” (pomijając w tym miejscu jeszcze inne teorie na temat pochodzenia tej nazwy). Według wielu badaczy glificzne inskrypcje znalezione w ruinach oznaczają nazwę starożytnego miasta jako Yax Mutal lub Yax Mutul.

 

 

 

 

 

 

 

Ślady osadnictwa w Tikál (Gwatemala) pochodzą z ok. IV w p.n.e. a pierwszych budowli z IV/III wieku p.n.e. Największy jednak rozwój osiągnął Tikál w okresie klasycznym, między 200 a 900 rokiem n.e., liczył wtedy około sześćdziesięciu tysięcy mieszkańców a tereny rolnicze wokół zamieszkiwało około trzydziestu tysięcy osób. Władcy Tikál pochodzili z jednej dynastii – naukowcy oceniają, że było ich trzydziestu dziewięciu. 

 

 

 

 

W tym czasie miasto zdominowało – politycznie, gospodarczo i militarnie – znaczną część regionu zamieszkanego przez Majów, dlatego często uważane jest za stolicę państwa Majów. Władcy miasta utrzymywali kontakty z innymi miastami-państwami w całej  Mezoameryce, jak np. z Chichén Itzá,  Palenque,  Calakmul a nawet z odległym Teotihuacán (około 50 km na północny wschód od miasta Meksyk). W IX wieku miasto zostało opuszczone. Najpóźniej datowana stela pochodzi z 889 roku. 

 

Ukryte w dżungli ruiny odkryli hiszpańscy misjonarze (lub poszukiwacz kauczuku według innych źródeł) pod koniec XVII wieku a pierwsze badania archeologiczne zostały zorganizowane w 1848 roku. Prowadzone w kolejnych latach XIX i XX wieku mniej lub bardziej systematyczne badania pozwoliły na mapowanie terenu, na odkrycie sześciu wysokich piramid, licznych świątyń, pałaców, rezydencji, boisk, rezerwuarów wody, pomników i stel, dróg a także – okolicy miasta – pozostałości domów mieszkalnych i gospodarstw rolnych. Wiele z wydobytych z zarośli stel upamiętnia kolejnych władców miasta.  Powierzchnia samego centrum Tikál wynosi około szesnastu kilometrów kwadratowych na których zidentyfikowano około trzech tysięcy budowli. Naukowcy oceniają, że pod ruinami mogą znajdować się struktury starsze o dziesięć tysięcy lat. 

 

Badacze nadali odkrywanym, częściowo zrekonstruowanym konstrukcjom nazwy: Pałac Nietoperza, Plac Zaginionego Świata, Plac Siedmiu Świątyń, Akropol Północny, Akropol Centralny, lub mniej poetyckie: świątynia IV, świątynia V, kompleks F, itd.  Krążąc jednak miedzy wydobytymi z niebytu murami, patrząc na płaskorzeźbione kamienie, domyślając się kształtu budowli ukrytej pod otoczonym drzewami kopcem, patrząc na wystające ponad korony drzew kamienne szczyty jakichś konstrukcji sprzed wieków ukryte jeszcze w uściskach konarów, niekoniecznie chcę je identyfikować, niekoniecznie chcę wiedzieć jakie nazwy nadali i jakie funkcje im przypisali naukowcy domyślający się zaledwie ich przeznaczenia. Wolę zapamiętać nastrój tajemniczości przerywany szelestem liści, świergoleniem ptaków, okrzykami wyjców czy innych czepiaków, odgłosami łamanych przez ostronosy gałęzi.