Emerytka w podróży - blog retrospektywny: Skogskyrkogården – Cmentarz leśny w Sztokholmie. Szwecja

Wśród miejsc i obiektów w Szwecji wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO wymieniony jest „Cmentarz leśny” – Skogskyrkogården – w Sztokholmie.

Decyzja o utworzeniu nowego cmentarza została podjęta przez władze Sztokholmu w drugiej dekadzie XX wieku. Przeznaczono na ten cel teren w południowej części miasta – głównie był to porośnięty lasem iglastym obszar ukształtowany przez lądolód (tzw. oz – wydłużony pagórek/wzgórze utworzony przez wody płynące pod skorupą lodu, składający się z piachów i żwirów, pokryty cienką warstwą gliny). W jego północnej części znajdowała się kopalnia piasku.

Nowy cmentarz miał być tak zaprojektowany, aby w maksymalnym stopniu wykorzystać istniejącą rzeźbę terenu. Konkurs na koncepcję cmentarza został rozstrzygnięty w 1915 roku. Wygrał projekt o nazwie „Tallum” (ogółem na konkurs zgłoszono pięćdziesiąt trzy projekty), którego autorami byli architekci: Gunnar Asplund (1885–1940) i Sigurd Lawerentz (1885–1975). Zwycięski projekt zasadniczo był zgodny nakreślonymi w konkursie założeniami. Jego realizację, z pewnymi korektami, rozpoczęto w 1917 roku, zakończono w 1920 budową kaplicy cmentarnej, kolejne kaplice wzniesiono do 1940 roku, i ten rok uważa się za zakończenie procesu tworzenia cmentarza.

Na powierzchni 102 ha mieści się obecnie około stu tysięcy grobów. Poszczególne kwatery różnią się między sobą pod względem wyglądu i wysokości nagrobków. Cały obszar otoczony jest około czterokilometrowym kamiennym murem[1] (zbudowanym w ramach robót publicznych w latach 1923–1932) a niektóre drogi w obrębie tych murów dostosowane są do ruchu samochodowego, również środków komunikacji miejskiej (w dni świąteczne).

Skogskapellet – Leśna Kaplica – to pierwsza, najmniejsza kaplica, wzniesiona w latach 1917–1919. Kaplica został zaprojektowana przez Gunnara Asplunda. Gontowy dach, nad wejściem do wnętrza, zdobi rzeźba Carla Millesa „Anioł śmierci”.

Uppståndelsekapellet – Kaplica Zmartwychwstania – została zaprojektowana przez Sigurda Lawerentza i ukończona w 1925 roku. W szczycie portyku umieszczono rzeźbę „Zmartwychwstanie” nawiązującą z wezwania kaplicy (dłuta Ivara Johnssona). Do kaplicy prowadzi biegnąca prawie przez całą długość cmentarza „Droga Siedmiu Źródeł/Studni”.

Skogskrematoriet (dosł. krematorium leśne) to ostatnia realizacja Gunnara Asplunda. W latach 1937–1940 powstał zaprojektowany przez niego kompleks obejmujący trzy kaplice (Wiary, Nadziei i Krzyża Świętego) oraz krematorium.[2]

Monumentalny granitowy krzyż przed tym kompleksem ma być nie tyle symbolem wiary ile symbolem tego miejsca – miejsca wiecznego spoczynku. W otwartym holu przed Kaplicą Krzyża Świętego pomnik „Zmartwychwstanie” – tym razem artystyczna wizja szwedzkiego rzeźbiarza Johana Lundqvista.

Na początku XXI wieku okazało się, że Skogskrematoriet, wobec postępu technologicznego, nie spełnia już aktualnych wymagań w zakresie ochrony środowiska, wobec czego zadecydowano o budowie nowego krematorium. Powstało ono w drugiej dekadzie XXI wieku, znajduje się niedaleko za „Krematorium leśnym”.

W latach 1922–1923 Gunnar Asplund zaprojektował niewielki kompleks gospodarczy. Odnowiony w 1998 jest pawilonem (a właściwie kompleksem pawilonów) usługowym funkcjonującym pod nazwą Tallumpaviljongen, mieści m.in. informację turystyczną, raczej centrum formacyjne dotyczące tego miejsca.

Po drugiej stronie rozległej łąki rozpościerającej się na wschód od Krematorium leśnego znajduje się ukształtowane według projektu Sigurda Lawerentza Almhöjden – Wzgórze Wiązów – zwane też Wzgórzem Medytacji. Stopnie prowadzących na szczyt wzgórza schodów są – w miarę wchodzenia – coraz niższe. Tak, aby wchodzący nie czuli zmęczenia, kiedy osiągną ten szczyt i mogli spokojnie oddać się medytacji.

Minneslund czyli Gaj pamięci to termin, który pojawił się w Szwecji około 1959 roku. Oznacza miejsce, gdzie anonimowo, zgodnie z wcześniej wyrażonym życzeniem zmarłego, zostają złożone (w biodegradowalnych urnach) lub rozsypane, prochy po kremacji. Pochówki takie odbywają się zawsze bez obecności krewnych.

Sztokholmski „Gaj pamięci” na Skogskyrkogården jest trzecim tego rodzaju miejscem w Szwecji i pierwszym w Sztokholmie. Został utworzony według koncepcji Sigurda Lawerentza w 1961 roku.

Rozciąga się na prawo od głównego wejścia na cmentarz.

Spośród wielu znanych, sławnych i zasłużonych osób, których doczesne szczątki spoczywają na tym cmentarzu, niewątpliwie najbardziej znana jest Greta Garbo (1905–1990). Jest to jedyny grób, który został zaznaczony na mapce, jaką można otrzymać we wspomnianym wcześniej centrum informacyjnym.