Krwawy łupieżca, zabójca, terrorysta.
Doskonały dowódca, twórca potężnej, zdyscyplinowanej armii, znakomity strateg, skuteczny administrator, utalentowany organizator. Miłośnik sztuk wszelkich.
Czyngis-chan - założyciel i pierwszy władca Imperium Mongolskiego, największego imperium w dziejach ludzkości.
Niejedną pracę naukową poświęcono "za" i "przeciw" tej jednej z najbardziej kontrowersyjnych postaci w historii. Jedno z najbardziej usystematyzowanych (a skondensowanych) opracowań dotyczących tej postaci znalazłam na stronie: https://peregrinos.pl/na-tropie-czyngis-chana-historia-najwiekszego-imperium-swiata
 |
| Pomnik Czyngis-chana w PN Tereledż |
Przyszedł na świat między 1155 a 1167 rokiem jako Temudżyn w połnocno-wschodniej części dzisiejszej Mongolii. Był najstarszym dzieckiem mongolskiego wodza jednego z klanów.
Dzieciństwo miał trudne - ojciec zmarł gdy Temudżyn miał zaledwie osiem lat. Odrzucona przez plemię rodzina zaczęła popadać w ubóstwo.
Tu zaczyna się długa lista zabiegów Temudżyna o zachowanie pozycji rodziny oraz o utrzymanie swojej pozycji w rodzinie.
Przyjaźnie, zdobywanie zwolenników, walki, otwarte wojny, zabójstwo starszego przyrodniego brata, który był zagrożeniem jego pozycji, kilkuletni status poddanego po przegraniu jednej z batalii. Ale też zawieranie sojuszy oraz wzrost reputacji i popularności wśród stepowych plemion.
W 1206 roku, po zjednoczeniu osiemdziesięciu jeden mniejszych i większych plemion został obwołany Czyngis-chanem, któremu to określeniu najczęściej nadaje się znaczenie "naczelny władca" lub "chan nad chanami".
Wtedy, prowadzac cały czas kampanie wojenne, rozpoczął Czyngis-chan przeprowadzanie reform mających na celu konsolidację władzy oraz modyfikację plemiennej struktury zjednoczonych plemion w formę państwowości.
Członkowie tych zjednoczonych już plemion byli nomadami - koczowniczymi ludami pasterskimi. Przemierzali stepy Azji ze wszystkim, co posiadali. Wędrowali w poszukiwaniu pastwisk, ich życie uzależnione było bowiem od pogłowia zwierząt, a te potrzebowały coraz nowych łąk aby żyć i umożliwić egzystencję człowieka. Również Czyngis-Chan przemieszczał się, jeżeli nie z wojskiem to z całym aparatem urzedniczym. Wypadało jednak, aby rozrastające się imperium, wzorem łupionych krain, miało swoją główną siedzibę (chociażby żeby przechowywać wojenne łupy), żeby miało swoją stolicę.
W 1220 roku wydaje więc Czyngis-chan dekret, w którym decyduje o założeniu stolicy nad brzegiem rzeki Orchon. Będzie się nazywała Karakorum. Według jednych źródeł, jest to fakt historyczny, według innych legenda a zaczątkiem stolicy był obóz wojskowy założony orzez Czyngis-chana w tym miejscu, właśnie w 1220 roku. Jeszcze inne źródła przywołują inskrypcje z 1342 roku (brak konkretnych danych o tychże inskrypcjach) potwierdzające powołanie stolicy w 1220 przez Czyngis-chana oraz otoczenie miasta murem przez Ugudeja w 1236 roku.
Jakkolwiek było, faktem jest, że miejsce to nie było przypadkowe. Już wcześniej, władcy klanów nomadów przez dłuższy lub krótszy czas zatrzymywali się w tych rejonach, traktując to miejsce jako ośrodek stołeczny.
 |
| Widok na dzisiejsze miasto Karakorum |
Nie zajmował się też Czyngis-chan rozbudową miasta. Dopiero jego syn i następca, Ugudej, powiększył je do rozmiarów dosć rozległego ośrodka. I, jak wspomniano wczesniej, to on uczynił z miasta stolicę. Nie na długo. W 1264 roku chan Kubilaj, wnuk Czyngis-chana, dajac poczatek dynasti Yuan, przeniósł stolicę do Zhongdu (obecnie Pekin).
Wiek później, w 1368 roku, po upadku tejże dynastii Yuan, Karakorum zostało zdobyte i częściowo zniszczone przez wojska chińskie. Dzieła zniszczenia dokonały wojska dynastii Ming w 1380 roku. Mówi się wręcz o zrównaniu miasta z ziemią.
Coś jednak pozostało - wyrwane ziemi kamienie posłużyły, dwa wieki później, do budowy klasztoru Erdene Zuu (post o klasztorze niebawem).
Przez długi czas dokładna lokalizacja Karakorum pozostawała nieznana. Dopiero w 1889 roku potwierdzono położenie dawnej stolicy - klasztor wybudowano nie tylko z materiałów pozyskanych z ruin miasta, wybudowano go tam, gdzie było centrum tego miasta, tam gdzie był pałac chana Ugudeja.
Kamienne znaczniki (jest ich dziewiętnaście, ja natknęłam się na cztery) ustawione na obrzeżach współczesnego miasta Karakorum, określają granice historycznej stolicy. To całkiem duży teren - nic dziwnego, Karakorum położone było na skrzyżowaniu dróg Jedwabnego Szlaku. Oprócz pałacu chana, mieściło też całe zaplecze związane z handlem i rzemiosłem, wymianą towarów, zaopatrzeniem kupców.
Po stolicy Czyngis-chana pozostały dwa kamienne żółwie. Kiedyś podtrzymywały stele z napisami. Te jednak nie zachowały się.
Żółw - symbol długowieczności.
Karakorum jako żywy miejski organizm, długo nie istniało. Pamięć o nim jednak pozostanie. Miasto, jako część dziedzictwa kulturowego Doliny rzeki Orchon, zostało wpisane na listę UNESCO.
I chociaż często słyszy się, że Temudżyn wziął się znikad", że historia Mongolii rozpoczęła się w 1206 roku kiedy został obwołany Czyngis-chanem, nie do końca jest to prawdą.
Na wzgórzu, na południowo zachodnich peryferiach współczesnego Karakorum w 2004 roku odsłonięto pomnik przypominajacy dzieje tych ziem z czasów dużo wcześniejszych.
Mozaiki na trzech łukowatych ścianach wzniesionych pokazują granice trzech imperiów, ktorych zalążkiem były ziemie doliny rzeki Orchon: imperium Hunow (300–200 p.n.e.), imperium tureckie (600–800 n.e.) i okres mongolski - imperium Czyngis-chana (XIII-XIV wiek).
A na wzgórze warto było się wspiąć również dla pięknych widoków - na góry i na rozlewisko rzeki Ochron.
Wędrując ścieżkami wokół Karakorum nie sposób nie zauważyć mniejszych lub większych kopców z kamieni. Niekiedy z kamieni i kawałków drewna lub gałęzi, "przybrane" szarfami, czasem czaszkami zwierząt. To ovoo - święte kopce pełniące funkcje terytorialne (graniczne lub świątynne) i rytualne, powszechne w praktyce religijnej ludów mongolskich.
