"Kto bogatemu zabroni" – pałac barona Empaina. Kair, Egipt. Cz. I.

Heliopolis. Prastare miasto – Miasto Słońca – położone około 32 km na północ od Memfis[1] - było metropolią religijną Starego Państwa (ok. 2657–ok. 2166 p.n.e.), centrum kultu Re[2]. Z czasem zostało usunięte w cień wobec rozwijającej się potęgi Teb[3], o których zresztą mówiono „Heliopolis Południa”, niemiej pozostało jeszcze na scenie życia religijnego do zdobycia miasta przez wojska Aleksandra Wielkiego. Wobec rozwoju nowej stolicy helleńskich władców, Heliopolis zaczęło podupadać. W kolejnych wiekach ruiny świątyń dostarczały budulca do budowy nowych ośrodków, również rozrastającego się Kairu a resztki budowli pokryły piaski pustyni.  

 

Starożytne Heliopolis znajduje się 15–20 metrów poniżej obecnego poziomu gruntu, w odległości około półtora kilometra na zachód od współczesnej dzielnicy, która nosi taką samą nazwę. Ślady wielkiej świątyni Ra-Atum zaznacza obelisk Al-Masalla, w pobliżu którego można zobaczyć fragmenty murów świętego przybytku i miasta. Prace wykopaliskowe są prowadzone w kilku miejscach, ale nie jest to popularny cel włączany do trasy zwiedzania Kairu.

 

W 1905 roku sporą cześć pustyni w tym rejonie kupił Édouard Louis Josef Empain, któremu wypada w tym miejscu poświęcić parę słów.

Édouard Louis Josef Empain (1852–1929) belgijski inżynier, przedsiębiorca, finansista i egiptolog amator zaczynał swoją karierę od stanowiska kreślarza w firmie metalurgicznej. Szybko awansował, został szefem biura projektowego. Równie szybko się bogacił. Zaangażował się w budowę kolei w Belgii i metra w Paryżu. Założył własny bank przemianowany w 1919 na Belgijski Bank Przemysłowy. Aby uniezależnić się od dużych dostawców energii utworzył kilka firm energetycznych dla potrzeb swoich przedsięwzięć. Do Kairu przybył już w 1894 roku z zamiarem zdobycia prawa budowy linii tramwajowej. Rzeczywiście taką koncesję uzyskał, pierwszą linię tramwajową w Kairze zainaugurowano w 1910 roku. Już wcześniej, i równocześnie, przedsiębiorstwa firmowane jego nazwiskiem budowały elektryczne linie tramwajowe na całym świecie, m.in. w Chinach.

W czasie I wojny światowej był ministrem uzbrojenia rządu belgijskiego w randze generała i kierował produkcją zbrojeniową w Paryżu i Hawrze dla armii belgijskiej. W 1907 roku otrzymał tytuł barona z rąk Leopolda II. Po wojnie rozpoczął działalności przemysłową w dziedzinie chemii.  I aż się wierzyć nie chce, że odchodząc z tego świata zostawił ponad dziewięćdziesiąt firm działających w kilkunastu branżach.

 

Trudno się zatem dziwić, że w umyśle tak aktywnego i przedsiębiorczego człowieka zrodził się pomysł założenia nowego miasta. To właśnie w tym celu baron Empain kupił wspomnianą wyżej pustynię – 8000 hektarów – z zamiarem utworzenia na tej pustyni miasta-ogrodu. Realizacją tego planu zajęła się kierowana przez niego spółka Heliopolis Oasis Company a nowe miasto (obecnie dzielnica Kairu, do której można dojechać metrem) otrzymało antyczną nazwą: Heliopolis.

 

 

W ciągu kilku lat powstało „miasto luksusu i przyjemności” z szerokimi alejami, parkami, hotelami i rezydencjami ale też kamienicami dla mniej zamożnych mieszkańców, świątyniami różnych religii, torem wyścigów konnych (obecnie lunapark), polem golfowym. Zaprojektowane przez inżyniera budowlanego, Sir Reginalda Oekesa (1847–1927) „łączyło islamską architekturę Kairu z najnowszymi osiągnięciami w technologii budowlanej i urbanistyce”. Te „najnowsze osiągnięcia w technologii budowlanej” dotyczyły użycia zbrojonego betonu, który dopiero zaczynał wchodzić do użytku. W projektowaniu budowli miasta największy udział mieli: belgijski architekt Ernest Jaspar (1876–1940) oraz francuski architekt Alexandre Marcel (1860–1928). 

 

Jaspar był, między innymi, autorem projektu jednego z najbardziej luksusowych hoteli w Kairze, i w ogóle w Afryce, Heliopolis Palace Hotel. Do zaprojektowania wewnętrznych dekoracji tej budowli zaangażowany został Marcel. Obecnie hotel jest pałacem prezydenckim i normalny śmiertelnik może co najwyżej (jeżeli nie zauważą tego tajniacy krążący ulicami obok) zrobić zdjęcie dachu budowli widocznego zza wysokiego ogrodzenia.

 

 

Oczywiście w nowo budowanym mieście musiał mieć swoją siedzibę jego pomysłodawca. Wybudowany w latach 1907–1911 pałac, zwany „Pałacem barona Empaina” (o którym post za dni kilka) jest obecnie głównym celem wizyt turystów i podróżników odwiedzających Heliopolis.

c.d.n.

 

 

---

[1] Memfis – grecka nazwa egipskiej stolicy w epoce Starego Państwa  (ok. 2657–ok. 2166 p.n.e.).

[2] Ra/Re – w starożytnym Egipcie bóg Słońca, stwórca świata.

[3] Teby – stolica Średniego Państwa w latach (ok. 2050 do ok. 1760 p.n.e.) z główna świątynią poświęconą Amonowi – dzisiaj znana jako Karnak.

Kanał Elbląski. Polska

 

Kanał Elbląski - "Zabytek techniki" (od 1978 roku), "pomnik historii" (od 2001 roku), jeden z siedmiu cudów Polski w plebiscycie "Rzeczpospolitej" w 2007 roku,  kandydat do wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. A wszystko to dzięki wyjątkowym walorom technicznym i historycznym jakie ma ta "żeglowna droga wodna, stanowiąca unikatowy w skali światowej przykład inżynierskiej doskonałości XIX-wiecznej hydrotechniki" (cytat z folderu "Kanał Elbląski" wydanego przez Gminę Miasta Elbląg).

Twórcą - projektantem i realizatorem - Kanału Elbląskiego był pruski inżynier Georg Jacob Steenke (1801-1884), który przyjął zlecenie Fryderyka Wilhelma IV aby połączyć szlakiem żeglownym Prusy Wschodnie z Bałtykiem.

Obelisk poświęcony pamięci G. J. Steenke 

Współpracownikiem w tworzeniu tego dzieła był  inżynier Carl Lentze (współtwórca mostu w Tczewie).

Przeszkodę w realizacji tego zadania stanowiła różnica poziomów - 99 metrów - na odcinku dziesięciu kilometrów między jeziorami Druzno i Pniewo. Pokonanie tej różnicy przy pomocy tradycyjnych śluz wymagałaby budowy około trzydziestu takich obiektów. Śluzy powstały, ale tylko cztery. Osobliwością na skalę światową jest zespół pięciu pochylni na których przewozi/przetacza się statki mocowane do platform poruszających się po szynach ułożonych na suchych, porosłych trawą pochylniach.  Urządzenia, przy pomocy których  dokonuje się "ciągnięcia" platform ze statkami napędzane są mechanicznie siłą przepływu wody.

Pochylnie znajdują się na liczącym 9,5 kilometra odcinku między Elblągiem a Buczyńcem.  Zanim statek dopłynie do miejscowości Jelonki, gdzie zaczynają się pochylnie, pokonuje odcinek przebiegający między innymi przez  jezioro Druzno/Drużno, które wraz z pobliskimi terenami tworzy rezerwat Jezioro Drużno - są tam miejsca lęgowe ptactwa wodnego i błotnego.

I jeszcze kilka danych dotyczących kanału:

1. Łączna długość wraz z odnogami wynosi ponad 183 km (liczba ta może się różnić w różnych źródłach).

2. Początek prac nad projektem kanału - 1837; początek prac nad jego realizacją -   1844.

3. Pierwszy statek przepłynął kanał 41 sierpnia 1860.

4. Oficjalne oddanie kanału do eksploatacji - wiosną 1862.

5. Dane dotyczące poszczególnych pochylni na zdjęciu poniżej.

Od Port Saidu do Ismailii. Kanał Sueski, Egipt. Cz. II

Port Said został założony w 1859 roku jako śródziemnomorski port przy ujściu kanału Sueskiego do Morza Śródziemnego. Miasto powstało na terenie dawnego jeziora Manzila, które zostało zasypane piaskiem wydobytym w trakcie budowy kanału. Zostało nazwane tak na cześć Saida Paszy, wicekróla Egiptu, tego samego, który wydał pozwolenia na budowę kanału.

Zwiedzam je w czasie jednodniowego wypadu z Kairu. Chociaż „zwiedzam” to za dużo powiedziane. 

 

 

Najważniejszego zabytku z okresu budowy kanału – zbudowanej w 1869 roku siedziby Kompanii Kanału Sueskiego „z fasadą ozdobioną kolumnami i trzema bizantyjskimi kopułami” – w pełnej krasie nie zobaczę. Budynek co prawda nadal istnieje, i nadal służy administracji portu, ale zwykli turyści nie mają wstępu za strzeżoną bramę. Od strony ulicy zresztą niewiele widać. Zwrócony frontem do kanału, najlepiej prezentuje się od strony kanału. Chociaż w tej chwili, nawet płynąc kanałem, można zobaczyć tylko plandeki budowlańców gdyż budynek jest w remoncie. Stojąc na podjeździe do promu, widzę tylko boczną fasadę i kopuły – z dość dużego dystansu.

 

Przejście do przystani promowej

 

 

Pozostaje mi przejść się zdezelowaną promenadą z widokiem na ujście kanału do morza, dotarcie do tego co pozostało z pomnika  Ferdynanda de Lessepsa, czyli cokołu na którym 17 listopada 1899 roku, z okazji trzydziestej rocznicy otwarcia Kanału Sueskiego, ustawiono statuę budowniczego kanału. Autorem rzeźby był francuski rzeźbiarz Emmanuel Frémiet (1824–1910). Pierwotnie autorem pomnika miał być Auguste Bartholdi (1834–1904), który zaproponował wzniesienie u ujścia kanału do morza kolosalnej rzeźby z pochodnią w dłoni (!). Władzom Egiptu ten pomysł się jednak nie spodobał, i tym sposobem postać z pochodnią w dłoni zawędrowała na inny kontynent.

 

Pomnik Ferdynanda de Lessepsa przetrwał do 1956 roku – czasie kryzysu sueskiego figura bohatera pomnika została obalona i do tej pory przebywa w magazynach portowych. Od czasu do czasy wznawiana jest dyskusja jakie mają być jej dalsze losy. 

 

Zanim doszłam do osamotnionego cokołu, minęłam niedawno (w 2022 roku) odsłonięty pomnik Om El Donia, co znaczy „Matka Świata” autorstwa egipskiego rzeźbiarza Essama Derwisha. Obecnie jest uważany za największe dzieło sztuki wykonane z brązu we współczesnej historii Egiptu. 

 

Centralny plac Port Saidu to El Masala Garden zdominowany przez Pomnik Męczenników  wzniesiony dla upamiętnienia poległych w bitwach podczas kryzysu sueskiego. Pomnik ma formę obelisku wzorowanego na tych stawianych przez starożytnych Egipcjan po zwycięskich bitwach. Obelisk otoczony jest bliżej nieokreśloną liczbą rzeźb współczesnych. W podziemiach pod pomnikiem znajduje się Muzeum Sztuki Nowoczesnej.

 

 

Jedną pierzeję placu zajmuje budynek władz regionu, nieco dalej cieszące się dużą renomą Muzeum Wojskowe Port Saidu założone w 1964 roku. 

 

 

 

Więcej zdjęć domów, świątyń, pomników, które mijałam spacerując ulicami Port Saidu w albumie: https://photos.app.goo.gl/1oFmc81uGeCaAyku9

 

 

Ismailia to miasto, które powstało również w związku z budową kanału. Założone zostało w 1863 roku przez Ferdinanda de Lessepsa jako baza przy budowie Kanału Sueskiego. Miasto położone jest mniej więcej w połowie długości kanału, nad Kanałem Sueskim oczywiście, ale też nad Jeziorem Krokodyli i nad Kanałem Ismailijskim.

 

Jezioro Krokodyli

I tutaj nie zobaczę wnętrza najważniejszego i najciekawszego zabytku, a z zewnątrz tylko przez szpary w parkanach budowlańców – Domu Ferdynanda de Lessepsa. Trwa remont i rozbudowa.

 

Za to z przyjemnością przejdę się wzdłuż Kanału Ismailijskiego dążąc do celu, czyli do Kanału Sueskiego, którego tylko niewielki fragment widziałam w Port Saidzie.

 

 

I rzeczywiście (tak mi się przynajmniej wydaje!), już zbliżam się do Jeziora Krokodyli, już widzę statki płynące kanałem, którego nitka przebiega wschodnią częścią jeziora, już za chwile dojdę bo jego brzegu.

 

Niestety, mój plan „bliskiego spotkania”, czyli przepłynięcia na drugą, synajską stronę kanału, zostaje zniweczony. Nie zostaję wpuszczona na teren przystani promowej, która okazuje się być dostępną tylko dla miejscowych, albo posiadaczy specjalnych zezwoleń (tak przynajmniej się domyślam, bo władamy – ja i pan ochroniarz – różnymi językami).  

 

Tak, wiem – Kanał i jego otoczenie to miejsce strategiczne, musi być chronione!

 

Mimo wszystko udaje mi się zobaczyć kanał z bliska – po wykupieniu biletu wstępu na teren jednego z klubów mających dostęp do brzegu kanału i zagospodarowaną plażę na tym brzegu.

 

 

Więcej zdjęć z Ismailii w albumie: https://photos.app.goo.gl/6ZBRzAnfxSSBiRfB8

 

Z wyjazdu do Suezu rezygnuję. Nie sądzę, żebym zobaczyła tam więcej „Kanału w Kanale”. 

 

Pierwsza część wpisu: http://emerytkawpodrozy.blogspot.com/2023/06/od-port-saidu-do-ismailii-kana-sueski.html